ΦΑΡΜΑΚΕΡΑ ΣΚΑΝΔΑΛΑ ΚΑΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ

Του Αλέξανδρου Μαυρικάκη

Το «φάρμακο» θα πρέπει να το προσεγγίσουμε λαμβάνοντας υπόψη  την ιδιομορφία του αγαθού «υγεία».  Το αγαθό «υγεία» δεν ταυτίζεται με την υγειονομική περίθαλψη δηλαδή τις υπηρεσίες που οδηγούν στην υγεία. Επίσης η «υγεία» είναι ένα αγαθό με ισχυρές εξωτερικές οικονομίες δηλαδή επιφέρει θετικές επιπτώσεις (π.χ. ικανά άτομα προς εργασία) ή αρνητικές επιπτώσεις (π.χ. άτομα μη ικανά για εργασία). Λόγω των ισχυρών εξωτερικών οικονομιών το αγαθό «υγεία» εντάσσεται στα δημόσια αγαθά  και πρέπει να παράγεται από το δημόσιο. Υπάρχει και η άποψη που υποστηρίζει πως το αγαθό «υγεία» πρέπει να παράγεται από ιδιωτικούς φορείς επειδή η αυξανόμενη συμμετοχή του δημοσίου στη χρήση των οικονομικών πόρων δημιουργεί αρνητικές επιπτώσεις. Σε ότι αφορά τα Συστήματα Υγείας υπάρχουν οι υποστηρικτές της ιδιωτικής ασφάλισης με κύριο επιχείρημα ότι ο ανταγωνισμός οδηγεί στην  μείωση του κόστους και στην βελτίωση της αποδοτικότητας. Οι υποστηρικτές της δημόσιας ασφάλισης  υποστηρίζουν πως η ύπαρξη ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων δεν οδηγεί αναγκαστικά στην ύπαρξη χαμηλών τιμών.

Σε ότι αφορά τη ζήτηση του αγαθού «υγεία» αυτή προέρχεται κυρίως από επαγγελματίες (π.χ. γιατρούς) και όχι από αυτούς που έχουν ανάγκη το αγαθό (π.χ. ασθενείς). Γίνεται επομένως κατανοητό πως ο ασθενής δεν καθορίζει  το είδος της θεραπείας (που αποτελεί τη ζήτηση του αγαθού «υγεία») αλλά καθορίζεται από τον γιατρό. Συγχρόνως υπάρχει ασύμμετρη πληροφόρηση (δεν είναι ίδια η πληροφόρηση) ανάμεσα στον προμηθευτή και τον χρήστη. Επιπρόσθετα το αγαθό «υγεία» δεν αγοράζεται άμεσα από τον ασθενή αλλά από το  ασφαλιστικό ταμείο και κατά συνέπεια προσδίδει στη ζήτηση μονοπωλιακή ή ολιγοπωλιακή διάσταση. Σε αυτή την «μπερδεμένη» αγορά «υπεισέρχεται» το φάρμακο. 

Φάρμακο σημαίνει ουσία που ασκεί θεραπευτική επίδραση και συγχρόνως δηλητήριο (φαρμάκι), υποδηλώνοντας την δύναμη για θεραπεία και τη δύναμη για θανάτωση. Τα φαρμακευτικά προϊόντα που χορηγούνται με ιατρική συνταγή αποτελούν εμπορεύματα, που όπως προκύπτει από την προηγούμενη προσέγγιση,  ο ασθενής (ή υγιής) δεν τα επιλέγει μόνος του. Οι προσπάθειες (μέθοδοι πώλησης) των φαρμακοβιομηχανιών (παραγωγών) να πουλήσουν δεν στοχεύουν τον ασθενή (ας πούμε καταναλωτή) αλλά τον γιατρό  που  συνταγογραφεί (επιλέγει το προϊόν αλλά δεν το πληρώνει), τους κρατικούς οργανισμούς και εκείνα τα πρόσωπα που επηρεάζουν την πολιτική του φαρμάκου. Ένας από τους μεγαλύτερους σταθμούς στην ανάπτυξη των σύγχρονων φαρμάκων υπήρξε η ανακάλυψη της πενικιλίνης (Φλέμινγκ 1928).  

Η αγορά του φαρμάκου υπό την  παρούσα της μορφή υφίσταται περίπου  από το 1930 και καθορίζεται  από μεγάλες πολυεθνικές δυνάμεις όπως περίπου τις γνωρίζουμε και σήμερα.  Η διαδρομή τους δεν ήταν καθόλου αθώα και οι κατηγορίες, οι αποκαλύψεις και οι αθέμιτες πρακτικές  πολλές.

  

-παραγωγή φαρμάκων και εν συνεχεία «δημιουργία» ασθενειών

-ψυχοφάρμακα που δόθηκαν σε μωρά, νέους,  στρατιώτες και γυναίκες

-αμφιβολίες για την ημερομηνία λήξης των φαρμάκων

-τιμολογιακή πολιτική που διαφέρει από χώρα σε χώρα κλπ

           

Οι εταιρείες για την προώθηση των προϊόντων τους χρησιμοποιούν μεθόδους μάρκετινγκ, οιονεί δίκτυα διανομής (γιατρούς, δημοσιογράφους, πολιτικά πρόσωπα, target group πολιτών και διάφορους συλλόγους ασθενών), ιστοσελίδες και έντυπα, έρευνες που χρηματοδοτούνται από τις ίδιες τις εταιρείες, ghost writers (συγγραφείς-φαντάσματα επιστημονικών μελετών) και βέβαια «λόμπυ» και «λομπίστες» που δραστηριοποιούνται σε κέντρα αποφάσεων (όπως στις Βρυξέλες).

Στην Ελλάδα (ως συνήθως) «πέσαμε από τα σύννεφα» ακούγοντας και διαβάζοντας για τα σκάνδαλα των φαρμακευτικών εταιρειών, κατατάξαμε το FBI στους «καλούς» και τους γιατρούς και τα πολιτικά πρόσωπα στους «κακούς». Η υπόθεση αυτή είναι το αποτέλεσμα (σύμφωνα με δημοσιεύματα) μιας σύγκρουσης ανάμεσα στις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού, για τον επαναπροσδιορισμό της μεγάλης πίτας της αγοράς του φαρμάκου, για νέους όρους στο παιχνίδι ή ίσως  μια προειδοποίηση ότι κάποιοι υπερέβησαν τα εσκαμμένα σε βάρος άλλων εταιρειών. 

Η σύγκρουση έφερε στην επιφάνεια (ως φυσική συνέπεια ή εσκεμμένα) πρακτικές χρηματισμού, εκμαυλισμού και  αθέμιτων μεθόδων που είναι λίγο ή πολύ γνωστές εδώ και χρόνια στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ.

 

Μπορεί να αλλάξει κάτι; Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν μπορούν να γίνουν μεγάλες ανατροπές. Δεν είναι μονάχα οι μεγάλες βιομηχανίες (φαρμάκου, βιοϊατρικού εξοπλισμού, αντιδραστηρίων, φίλτρων για νεφροπαθείς, ορθοπεδικών κλπ)   και η τεράστια δύναμη (πολιτική και οικονομική) που διαθέτουν αλλά (εκτός των άλλων) και η περίθαλψη που δεν υπόκειται σε ηθική αξιολόγηση, η ανάπτυξη της ιατρικής τεχνολογίας και βέβαια η ιατρικοποίηση της μετάβασης από το ένα στάδιο της ζωής του ανθρώπου στο άλλο (π.χ ιατρικοποίηση των γηρατειών) κλπ.  Ίσως (ειδικά στη χώρα μας) όταν υπάρξει «ισορροπία»  στην αγορά, δηλαδή όταν οι μεγάλοι διεθνείς παίκτες «τα βρουν» και   κάποια πρόσωπα που  έβαλαν βαθιά το χέρι στο μέλι  τιμωρηθούν,  να περιοριστούν οι ακραίες πρακτικές, οι προκλητικές «μέθοδοι πωλήσεων» και  οι ανεξέλεγκτες συναλλαγές.

Ο Αλέξανδρος Μαυρικάκης είναι οικονομολόγος MSc 
alex@staff.teicrete.gr