ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΑ: ΓΙΑ ΠΟΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΥΡΩΠΗ; ΣΥΖΗΤΗΣΗ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Παρουσιάζουμε τη συζήτηση και τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την ανοικτή εκδήλωση που πραγματοποιήσαμε για τις εξελίξεις σε Ιταλία και Ισπανία, υπό το πρίσμα των ερωτημάτων που προκύπτουν για την αριστερά και την Ευρώπη του σήμερα και του αύριο:

Η δεύτερη ανοικτή εκδήλωση του ιστότοπου «ΡΩΓΜΕΣ» πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 22 Ιουνίου. Η προσέλευση και η συμμετοχή στο διάλογο απέδειξε ότι υπάρχει ανάγκη για εμπεριστατωμένη πληροφόρηση, για  συζήτηση και ανίχνευση δρόμων.

Πάνω από 70 άτομα γέμισαν τη μικρή πλατεία και συμμετείχαν σε μια συζήτηση που διήρκεσε περίπου τρεις ώρες. Η Τόνια Τσίτσοβιτς ως εισηγήτρια, φρόντισε να δοθούν τα κατάλληλα ερεθίσματα και να τεθούν καίρια ερωτήματα που ενίσχυσαν τη διάθεση διαλόγου.

Μέσα από την ανάλυση της νέας κατάστασης που διαμορφώθηκε σε Ιταλία και Ισπανία τέθηκαν στρατηγικής φύσης ερωτήματα για την Αριστερά και την Ευρώπη του σήμερα.

Η αναβίωση των εθνικισμών στην Ευρώπη, με πρόσχημα το προσφυγικό μεταναστευτικό, συμπίπτει με την προσπάθεια των οικονομικών ελίτ να περιορίσουν και αυτές ακόμα τις δυνατότητες που δίνει η αντιπροσωπευτική δημοκρατία στις κοινωνίες της Ευρώπης, να συνδιαμορφώσουν το μέλλον.

Οι οικονομικές ελίτ δεν αρκούνται πλέον στην εκπροσώπηση των συμφερόντων τους μέσω πολιτικών αντιπροσώπων. Επιθυμούν οι ίδιες να κυβερνούν, για να μην αφήνουν τίποτα στην τύχη και δίχως άμεσο έλεγχο.

Οι δύο αυτές εξελίξεις αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για τη δημοκρατία και συνιστούν αμφισβήτηση ενός ολόκληρου οικοδομήματος αξιών και πολιτικής σκέψης, που συμμετείχε και η αντιδογματική αριστερά στη διαμόρφωσή του. Αποκαλύπτονται με αυτόν τον τρόπο τα σαθρά θεμέλια πάνω στα οποία οικοδομήθηκε και εξελίχθηκε η σημερινή ΕΕ, αποξενώνοντας τους πολίτες από τη συμμετοχή και τη διαμόρφωση των αποφάσεων.

Οι θεσμοί και οι συνθήκες λειτουργίας της ΕΕ φαίνεται να αμφισβητούνται πολιτικά και κινηματικά με ριζοσπαστικό και οργανωμένο τρόπο κύρια από τα δεξιά και τα άκρα δεξιά, προκρίνοντας τα στενά εθνικά συμφέροντα, εις βάρος των συλλογικών συμφερόντων και προπάντων εις βάρος μιας πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης με δημοκρατικό, οικολογικό και κοινωνικό πρόσημο.

Από την άλλη υπάρχει βαθύς προβληματισμός και αμφισβήτηση για αυτήν την ΕΕ και τις δυνατότητες εξέλιξής της στην κατεύθυνση διασφάλισης των δικαιωμάτων των εργαζομένων, της διεύρυνσης της δημοκρατίας, της πολιτιστικής πολυμορφίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της προστασίας του περιβάλλοντος από ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς.

Υπάρχει βάσει των νέων αυτών συνθηκών και αμφισβήτησης της ΕΕ συλλογικά διαμορφωμένη απάντηση από την Αριστερά; Δηλαδή για την κοινωνία της εργασίας, της τέχνης, της επιστήμης και του πολιτισμού, με ταξικά χειραφετητικά χαρακτηριστικά και όχι με τα χαρακτηριστικά ενός life style κοσμοπολιτισμού που χωράνε όλοι και όλα; Υπάρχει αναζήτηση απαντήσεων πέρα από την αναμασημένη τροφή ενός κρατικού παρεμβατισμού και οικονομίστικης αντίληψης συνταγών, που δεν μπορούν να απαντήσουν στις προκλήσεις ενός παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος που διαμορφώνει νέες πολιτικές συνειδήσεις και σφυρηλατεί νέα ήθη, με βασικό συστατικό υλικό το στενό ατομικό συμφέρον, την εχθρότητα για κάθε τι διεθνιστικό-αλληλέγγυο και τη δυνατότητα «ισότιμης» πρόσβασης στην κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών;

ΠΡΩΤΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Ο κόσμος δείχνει ότι διψάει για μεστή πολιτική συζήτηση και συμμετοχή στη διαμόρφωση των όρων της πορείας προς το μέλλον, γιατί καταλαβαίνει ότι η ιστορία μπορεί να διαμορφωθεί εκ νέου, έστω και ως αντανακλαστική αντίδραση απέναντι στις δυνάμεις της Αντίδρασης. Το γεγονός αυτό δημιουργεί την ανάγκη συσπείρωσης, συμμετοχής και παρέμβασης στο πολιτικό γίγνεσθαι μέσα από διαφορετικές αφετηρίες και διαδρομές, οπτικές,  προσεγγίσεις και οργανωτικές αντιλήψεις.  

Υπάρχει ένας ολόκληρος αριστερός-προοδευτικός κόσμος που βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση και διακατέχεται από μια μεγάλη αγωνία για τις εξελίξεις, που συζητάει δίχως παρωπίδες, που δε βολεύεται με τη μασημένη τροφή, που επιθυμεί πρώτιστα να τεθούν τα σωστά ερωτήματα, τοποθετούμενος κριτικά απέναντι στο ίδιο του το παρελθόν και που απορρίπτει τον αποπροσανατολιστικό και απολίτικο βολονταρισμό, που λειτουργεί ως άλλοθι αποτυχίας. Το ίδιο όμως απορρίπτει και τις καταστροφικές για τον κόσμο της εργασίας συνταγές μιας συνεργασίας ή ανοχής με το σύστημα της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης.

Η συζήτηση κατέδειξε, ότι όποιοι νομίζουν πως έχουν στο τσεπάκι τους έτοιμες απαντήσεις για τις προκλήσεις του σημερινού κόσμου, ιδιαίτερα με υλικά του παρελθόντος όχι μόνο διευκολύνουν την επικυριαρχία των συστημικών λύσεων, αλλά καθιστούν την ακροδεξιά ως εν δυνάμει εναλλακτική προοπτική στο «μισητό σύστημα»…

Όποιοι επίσης βάση ενός γραφειοκρατικού εμπειρισμού προσπαθούν να χωρέσουν σε κουτάκια για να πνίξουν και να απονευρώσουν τη διαδικασία πολιτικοποίησης και αναζήτησης, επίσης περιθωριοποιούνται σε έναν ιδεατό κόσμο που αφορά μόνο τους ίδιους.

Όταν ο ζωντανός πολιτικοποιημένος κόσμος διεκδικεί επίμονα τη συμμετοχή του στη διαμόρφωση της επόμενης μέρας, αυτό δείχνει ότι η δημοκρατία χρειάζεται να επαναπολιτικοποιηθεί κύρια από τις πολιτικές εκείνες δυνάμεις που επιζητούν την κινητοποίηση της κοινωνίας στη βάση της πάλης των αντιθετικών πόλων που διέπουν αυτήν την κίνηση και διαμορφώνουν τους νέους μελλοντικούς συσχετισμούς.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Θα είναι λοιπόν η διαμόρφωση αυτού του μέλλοντος στην κατεύθυνση μιας ακραίας νέο-συντηρητικής νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης που φτάνει στο σημείο να αμφισβητεί και αυτές ακόμα τις ελάχιστες δημοκρατικές διαβεβαιώσεις-θεσμικές εγγυήσεις και κατακτήσεις του παρελθόντος της Ευρώπης, ή θα ανατείλει μια νέα χειραφετημένη αριστερά, η οποία θα ανασυντάξει και θα ριζοσπαστικοποιήσει συνολικά τον προοδευτικό χώρο, φέρνοντας στο προσκήνιο τις δημιουργικές δυνάμεις της εργασίας, με διαφορετικούς όρους από ότι στο παρελθόν;

Ζήτημα κλειδί είναι η ενότητα της αριστεράς και ο δημοκρατικός της προσανατολισμός. Δε μπορεί ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός να υποκαθιστά το ζωντανό διάλογο και τον πλουραλισμό, δε μπορεί η πειθαρχία να μεταβάλλεται από μέσο σε σκοπό.

Ποιες θα είναι εκείνες οι δυνάμεις που θα αποτελέσουν το αντίβαρο στην ακροδεξιά μετατόπιση, δίχως να δίνουν άλλοθι και να νομιμοποιούν το σημερινό συστημικό οικοδόμημα; Θα παραδοθούμε στη λογική του λιγότερου κακού ή θα προσεγγίσουμε το μέλλον με μικρές και μεγάλες ρωγμές οι οποίες θα οδηγήσουν στο μετασχηματισμό της κοινωνίας και των σχέσεων που διαμορφώνουν συνολικά τον τρόπο ζωής και τις αξίες που τη διέπουν;

Τι συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη; Η κύρια τάση δείχνει ότι η ακροδεξιά ριζοσπαστικοποίηση σπρώχνει ολόκληρο το πολιτικό φάσμα προς το συντηρητισμό. Μετατοπίζει κύρια τις δυνάμεις της πάλαι ποτέ σοσιαλδημοκρατίας, του φιλελεύθερου κέντρου, της λαϊκής δεξιάς αλλά και όλα τα νεοφιλελεύθερης κοπής σχήματα προς τα δεξιά. Καθιστά δε αυτή η «τάση» και την αριστερά πιο ευάλωτη και έτοιμη –υπό καθεστώς «πολιορκίας»- να κάνει παραχωρήσεις σε ταυτοτικά της χαρακτηριστικά.

Η διαδικασία αυτή αποτελεί πηγή ανάπτυξης και ηγεμονίας ακροδεξιών λαϊκίστικων πολιτικών και αυτό το δείχνει χαρακτηριστικά η πορεία της ιταλικής αριστεράς τα τελευταία τριάντα χρόνια. Η αριστερά πρέπει να εξακολουθήσει να εκφράζει τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα, να υπερασπιστεί την ελευθερία, την αποδοχή του διαφορετικού, να διεκδικήσει ανοικτές κοινωνίες, τη διεύρυνση της δημοκρατίας σε θεσμικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, των κοινωνικών και ατομικών δικαιωμάτων, την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη και τον περιορισμό της εξουσίας των τεχνοκρατών.

Η μετατόπιση της ιταλικής αριστεράς προς το κέντρο, η ηθελημένη αλλαγή ταξικού ακροατηρίου συνετέλεσαν στην ενδυνάμωση των συστημικών δυνάμεων και ιδεών και τη γιγάντωση της ακροδεξιάς. Οι κληρονόμοι της αριστερής παράδοσης μετατράπηκαν σε κομμάτι ενός συστήματος που ο λαός σιχαίνεται. Τα ποσοστά στο κίνημα των πέντε αστέρων –στην πλειονότητά τους πρώην αριστεροί ψηφοφόροι βάση επιστημονικής ανάλυσης της ηλικιακής και ταξικής τους προέλευσης κτλ.- το αποδεικνύουν.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν αρκούν πια τα οικονομικού τύπου προτάγματα, αλλά η διατύπωση ενός συνολικού ηγεμονικού πολιτικού σχεδίου-οράματος κοινωνικής χειραφέτησης, που να ενθουσιάζει, να εμπνέει και ν’ απαντάει πειστικά στις νέες συνθήκες. Τίθενται ακόμα σε αμφισβήτηση και οι καθιερωμένοι τρόποι πολιτικής οργάνωσης, επικοινωνίας και έκφρασης τόσο σε πολιτικό, όσο και σε συνδικαλιστικό επίπεδο.

Βρισκόμαστε σε μια εποχή υπό διαμόρφωση, που συμπίπτει με μια συνεχή αμφισβήτηση όλων των μορφών οργάνωσης, διευθετήσεων και πάλης του παρελθόντος. Εάν δεν παρέμβει η αριστερά σε αυτήν τη διαδικασία, τότε θα το κάνει με ακόμα πιο έντονο και αποτελεσματικό τρόπο η ακροδεξιά και γενικότερα οι αντίπαλες δυνάμεις, που πρεσβεύουν έναν κόσμο του άκρατου ανταγωνισμού, του ατομικισμού και της λεηλάτησης στο έπακρο των ανθρώπινων και φυσικών πόρων.

Ένα χαρακτηριστικό σημείο από την εισήγηση της Τόνιας Τσίτσοβιτς:

«Μοιάζει με την εποχή στην οποία αναφερόταν ο Αντόνιο Γκράμσι, την εποχή των τεράτων. Τραμπ, Σαλβίνι, Όρμπαν, Κατσίνσκι, Κουρτς, να μερικά από αυτά τα τέρατα. Δεν ξέρω αν, όπως έλεγε ο Γκράμσι, το παλιό πεθαίνει και το νέο δυσκολεύεται να γεννηθεί. Αυτό που με τρομάζει είναι μήπως αυτό το νέο μοιάζει πολύ με ένα παλιό που θεωρούσαμε θαμμένο και που δεν θα θέλαμε με τίποτε να αναβιώσει. Παντού στην Ευρώπη φουντώνουν οι εθνικισμοί και σε πολλές χώρες μοιάζει να κερδίζει έδαφος και ο φασισμός, με διαφορετικό τρόπο στην κάθε χώρα, αλλά με παρόμοια αποτελέσματα. 

Πού πήγε η Ευρώπη της δημοκρατίας και της αλληλεγγύης που οραματίστηκε ο Αλτιέρο Σπινέλι στο Μανιφέστο του Βεντοτένε; Πού πήγε η Ευρώπη των λαών; Και πάνω απ’ όλα, πού πήγε η ευρωπαϊκή αριστερά; Είναι ακόμη σε θέση να αλλάξει τα πράγματα;

Πολλοί αναρωτιούνται πώς έγινε και αυτές οι ευρωπαϊκές κοινωνίες άλλαξαν και μεγάλο μέρος τους πιστεύει, ότι ο εχθρός είναι ο πιο αδύναμος, ο φτωχός, ο κατατρεγμένος.»

Ποιος όμως είναι ο δρόμος της χειραφέτησης και της διαμόρφωσης μιας επιθετικής άμυνας στην ακροδεξιά και το φασισμό; Είναι η συμμαχία με την σημερινή σοσιαλδημοκρατία; Και εάν ναι με ποιους όρους; Με τους όρους που ο πολίτης και ιδίως τα μεσαία και χαμηλά κοινωνικά στρώματα αντιλαμβάνονται αμέσως ότι θα εξακολουθήσουν να αποτελούν τα βολικά θύματα της κρίσης; Θα είναι η συμμαχία με αυτήν τη σοσιαλδημοκρατία και τις κεντρώες δυνάμεις που άφησαν ζωτικό πολιτικό και ταξικό χώρο στο νεοφιλελευθερισμό και του επέτρεψαν να ηγεμονεύσει πολιτικά και ιδεολογικά; Θα είναι η συμμαχία με το χώρο εκείνο και τα άτομα που τον εκπροσωπούν ακόμα, τα οποία συνέβαλαν στην αναγέννηση του συντηρητισμού και κατέστησαν την ακροδεξιά από περιθωριακή δύναμη σε μια κοινωνικά αποδεκτή πραγματικότητα;

Βρεθήκαμε στην εκδήλωση αυτή των «ΡΩΓΜΩΝ» να συζητάμε για την Αριστερά και την Ευρώπη, μερικές μέρες μετά τη συμφωνία των Πρεσπών και την επόμενη ημέρα του κλεισίματος της τέταρτης αξιολόγησης και της συμφωνίας για το χρέος. Δεν υπήρχε κλίμα εφησυχασμού, ούτε πανηγυριού. Υπήρχε κάτι ελπιδοφόρο: Υπήρχαν αριστεροί-προοδευτικοί άνθρωποι που ήδη άρχισαν να σκέφτονται με συλλογικούς όρους για τη διαμόρφωση της επόμενης μέρας.

Το θέμα της συζήτησης «Οι εξελίξεις σε Ιταλία και Ισπανία: Για ποια αριστερά σε ποια Ευρώπη;» κούμπωνε με τις μεγάλες αλλαγές το τελευταίο διάστημα στις σχέσεις της χώρας μας με τους γείτονές της στα Βαλκάνια καθώς και με το στοίχημα της αλλαγής του μείγματος της οικονομικής πολιτικής –υπό επιτήρηση μεν, χωρίς επιτροπεία δε- στην πορεία της λήξης των προγραμμάτων «σταθεροποίησης», όχι όμως και των νεοφιλελεύθερων συνταγών λιτότητας για την κοινωνική πλειοψηφία.

Είμαστε μέρος μιας Ευρώπης που αλλάζει ραγδαία με όρους ποσοτικούς και ποιοτικούς. Η Ιταλία, η χώρα που πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Ενωμένης Ευρώπης, γυρίζει την πλάτη στις αξίες της, επιλέγοντας να αντιμετωπίσει την συστημική κρίση με όρους αντιδραστικούς και απάνθρωπους. Η πάλαι ποτέ Λέγκα του Βορρά κατάκτησε πανεθνικό ακροατήριο και προβάλει ως εθνικό κόμμα και το κίνημα των πέντε αστέρων υποτάσσεται σε αυτή τη λογική της περιχαράκωσης με εθνικιστικούς όρους και νεοφιλελεύθερο οικονομικό μείγμα. Ακόμα και η Μαφία αρχίζει να παίζει έναν πιο ενεργό πολιτικό ρόλο στα τεκταινόμενα σε κεντρικό επίπεδο και να ελέγχει τις εξελίξεις στη νέα πολιτική πραγματικότητα με το πολιτικό χρήμα που διοχετεύει…

Από την άλλη, στην Ισπανία υπάρχει μια αχτίδα φωτός, η οποία αντιστέκεται στη βαθιές ρίζες του συντηρητισμού και του άκρατου οικονομικού φιλελευθερισμού του λαϊκού κόμματος και των νεότευκτων κλώνων του. Θα μπορέσει να μακροημερεύσει όμως μέσα σε τόσο ασφυκτικά πλαίσια σε θεσμικό και πολιτικό επίπεδο, με μόνους ουσιαστικούς συμμάχους την αριστερά και τη βάση του σοσιαλιστικού κόμματος; Συμβολική η πράξη φιλοξενίας του Aquarius με τους πλέον των 600 ανθρώπων που ζητούν αξιοπρέπεια, δίνει ελπίδες…

Λίγες είναι αλήθεια, αλλά αυτές είναι. Σε μια Ευρώπη φοβική, του άγχους της κοινωνικής καταβαράθρωσης, σε μια Ευρώπη που τα συστημικά κόμματα εξουσίας αρχίζουν να υποκύπτουν στην ακροδεξιά, υιοθετώντας τις απόψεις της, νομίζοντας ότι θα κληρονομήσουν και το ακροατήριό της, πράγμα που έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα, γιατί νομιμοποιούν σε πλατιά κοινωνικά στρώματα, μέχρι χθες περιθωριακές απόψεις, η αριστερά καλείται να ορθώσει ανάστημα, να ξαναβρεί την επαφή της με τις κοινωνικές δυνάμεις που εκπροσωπεί, αντιστρέφοντας τους όρους διεξαγωγής της ταξικής πάλης.

Μπαίνουμε λοιπόν στη διαδικασία να σκεφτούμε για το μετά, βάζοντας στο προσκήνιο τους κοινωνικούς όρους και ανάγκες, με πρόταγμα και επίδικο τη δημοκρατία. Αυτό είναι το μεγάλο πεδίο διεκδίκησης πολιτικής «εκπαίδευσης» και χειραφέτησης της κοινωνίας, που μπορεί να γίνει από μέσο σκοπός της σημερινής πάλης.

ΡΩΓΜΕΣ