ΜΝΗΜΟΝΙΑ - ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑ: ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΕΤΑ

Οι ΡΩΓΜΕΣ ανοίγουν το διάλογο

Να δούμε το μετά, 

συνειδητοποιώντας τι έχει συμβεί χθες 

και τι εξελίσσεται σήμερα…

Ο ιστότοπος ΡΩΓΜΕΣ, http://rogmeshra.blogspot.gr/ , οργάνωσε συζήτηση την Πέμπτη 29 Μαρτίου 2018 στο Ηράκλειο, σε ένα χώρο (Dukas Art Café) και με μια διαδικασία, που διευκόλυναν την ενεργή συμμετοχή, πράγμα που αποτελούσε και στόχο. Το θέμα: 

«Μνημόνια-επιτροπεία: Διάλογος για τη ζωή μετά»

Υπήρξε σύντομη εισήγηση από τον καθηγητή του ΕΚΠΑ Μιχάλη Σπουρδαλάκη, ο οποίος διατύπωσε θέσεις, έδωσε ερεθίσματα και έθεσε ερωτήματα που βοήθησαν στην πολύπλευρη ανάπτυξη του διαλόγου.

Η παράθεση των προβληματισμών που αναπτύχθηκαν, μπορούν να βοηθήσουν στη συνειδητοποίηση των προκλήσεων που επιφέρει η νέα εποχή ανάληψης της διακυβέρνησης στον κόσμο της αριστεράς, καθώς και των ερωτημάτων που προκύπτουν για το «μετά», ιδιαίτερα αφότου επιβλήθηκε το μοντέλο της ασφυκτικής επιτήρησης και επιτροπείας μετά την ήττα του Ιουλίου του 2015.

Η Ελλάδα παρά την ήττα, παρά το ιδιότυπο νεοφιλελεύθερο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2015, αποτελεί το παράδειγμα, ότι μπορούν να υπάρξουν ρωγμές στο σκληρό περίβλημα του νεοφιλελευθερισμού. Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της διαπάλης δεν είναι προδιαγεγραμμένο, παρά τις τακτικές ή και επιβαλλόμενες υπαναχωρήσεις κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Μοιραία όμως τίθεται το ερώτημα: Μπορεί να αποδομηθεί ο νεοφιλελευθερισμός σε μια μόνο χώρα; Είναι ίσως μια άλλη εκδοχή ενός παλαιού ερωτήματος, εάν μπορεί να οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός σε μια μόνο χώρα.

Τα στοιχεία που συνέθεσαν το διάλογο καθώς και τα συμπεράσματα που προέκυψαν μέσα από τη συζήτηση, εφάπτονται με τις αγωνίες ενός ευρύτερου κόσμου της αριστεράς, που εξακολουθεί να συζητάει, να σκέφτεται δημιουργικά για το «μετά», να μην αντιλαμβάνεται την ιστορία στατικά και να μην αποδέχεται αυτά που φαινομενικά φαντάζουν σήμερα ως τετελεσμένα, αντιλαμβανόμενος τη δυναμική που κρύβουν παράλληλες  και αντίθετες προς την κυρίαρχη άποψη και τάση διαδικασίες χειραφέτησης, που προκύπτουν τόσο από την ενεργή παρέμβαση της αριστεράς στα τεκταινόμενα, όσο και στη βάση των αντινομιών και των εγγενών αντιθέσεων στο εσωτερικό ενός συστήματος, που οδηγεί στην κοινωνική αποσάθρωση.  Ποιο λοιπόν μπορεί να αποτελέσει το νέο Όραμα που μπορεί να κινητοποιήσει και να συσπειρώσει; Ας συνδιαμορφωθεί από τα κάτω, με νέες διαδικασίες και οργανωτικά πρότυπα.

·         Το πρώτο που τονίστηκε ήταν, ότι και οι νίκες και οι ήττες αποτελούν πολύτιμους οδηγούς και δεξαμενές συμπερασμάτων για την αριστερά. Λόγω οικονομικών και πολιτικοκοινωνικών συσχετισμών καθώς και της διαμόρφωσης του πολιτισμικού πλαισίου, οι ήττες είναι πολύ περισσότερες. Όμως η ανάλυση των συμπερασμάτων από αυτές τις ήττες αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για την παγκόσμια αριστερά.

·         Το δεύτερο ήταν, ότι για σωστά συμπεράσματα και απαντήσεις, πρέπει να τίθενται τα σωστά ερωτήματα στο σωστό χρόνο. Στο ελληνικό παράδειγμα, πέρα από το αυστηρά προκαθορισμένο οικονομικό πεδίο, οι αξίες της αριστεράς για να ηγεμονεύσουν πρέπει εκτός από τη συλλογική δράση στο κοινωνικό επίπεδο, να αντικατοπτρίζονται στο εκτός της στενής οικονομικής πολιτικής κυβερνητικό έργο και να αποτελούν πεδία, πάνω στα οποία θα διαμορφώνονται κοινωνικές συμμαχίες. Το απόθεμα κοινωνικής γνώσης, όπως πχ στη ΒΙΟΜΕ, στην αυτοδιαχειριζόμενη ΕΡΤ την εποχή του μαύρου, οι διάσπαρτες συνεργατικές προσπάθειες, η αλληλεγγύη του λαού την πρώτη περίοδο των προσφυγικών ροών, οφείλουν  να γίνουν οδηγός μιας αλλαγής της αντίληψης για την οικονομία, για την πολιτική δράση, την κοινωνική πάλη και την ίδια τη ζωή. 

    Το άνοιγμα στις κοινωνικές διεργασίες και τη γνώση που παράγεται από τα κάτω και η στήριξή τους, θα βάλει την κοινωνία στη διαδικασία συμμετοχής, θα την κινητοποιήσουν και θα την καταστήσουν ικανή να παρέμβει καταλυτικά στη διαμόρφωση ενός νέου θεσμικού πλαισίου για το κράτος, με νέες δομές, αξίες και κανόνες, που θα έρχονται σε αντίθεση με το  νεοφιλελεύθερο πρότυπο. Η αριστερά καλείται να αξιοποιήσει τις επιτυχημένες και αποτυχημένες εμπειρίες διαχείρισης καθώς και την κοινωνικά παραγόμενη γνώση.

·         Το τρίτο -που έχει άμεση συνάρτηση με τα παραπάνω-, είναι το πως θα μπορέσει να αναταχθεί το φρόνημα της αριστεράς και του λαού.  Όσο περισσότερο υπάρχει συνειδητή δράση, συμμετοχή, σύγχρονη ταξική ανάλυση των δεδομένων, πρωτοβουλίες και χειροπιαστές υπερβάσεις, που ευνοούν τις μάχες ιδεών, την πλατιά συμμετοχή στη διατύπωση προτάσεων, στον καθορισμό των στόχων και στη διαμόρφωση πολιτικών, τόσο πιο ανεβασμένο θα είναι το φρόνημα και τόσο μεγαλύτερη η χειραφέτηση της κοινωνίας απέναντι στην ηγεμονία της εποχής που είναι το «παγκόσμιο μνημόνιο».

·         Το τέταρτο περιλαμβάνει αυτό που ονομάζεται «κανονικότητα». Χρειάζεται να αποσαφηνιστεί ξεκάθαρα τι είναι αυτό. Ποια είναι η δική μας κανονικότητα σε αντιδιαστολή με την αποκατάσταση του «παλαιού», που πασχίζει να επιβληθεί ξανά στις διευθετήσεις κοινωνίας – κράτους, στην αντίληψη περί άσκησης πολιτικής, στο πεδίο λήψης των αποφάσεων. Μια αποκατάσταση του «παλαιού» θα σημάνει αναπαλαίωση, ανανέωση της κρίσης και την απόλυτη παγίωση των αντιλήψεων της "ανταγωνιστικής λιτότητας".

·          Το πέμπτο αναφέρεται στον ΕΝΟΤΗΤΑ των δυνάμεων που στοχεύουν στην κοινωνική χειραφέτηση απέναντι στο νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό πρότυπο. Βασικό στοιχείο αυτής της ενότητας θα πρέπει να αποτελεί η στήριξη και η επίδραση στις προσπάθειες αυτοθέσμισης με αριστερό πρόσημο, που οικοδομούνται στο κοινωνικό πεδίο και η υπέρβαση του «πολυλενινισμού» που υπονομεύει τη δυνατότητα της καταλυτικής επίδρασης στη διαμόρφωση πολιτικών προς όφελος των δυνάμεων της εργασίας.

     Η αφίσα της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 29 Μαρτίου στο Ηράκλειο

·         Το έκτο αποτελεί η αποσαφήνιση για το χαρακτήρα του ελληνικού κράτους. Η σωστή ανάλυση του πεδίου αυτού είναι απαραίτητη για τις κατευθύνσεις και τις βασικές αποφάσεις που αφορούν στην άσκηση αριστερής πολιτικής σήμερα στη χώρα: Η αντίληψη ότι έχουμε να κάνουμε με ένα πελατειακό κράτος είναι λάθος. Στις κομβικές της αποφάσεις κυρίως από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά, η ελληνική πολιτική και οικονομική ελίτ ακολουθεί τις βασικές επιλογές του κυρίαρχου καπιταλιστικού προτύπου. Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με ένα καπιταλιστικό κράτος, που διευθετεί τις υποθέσεις του, που δομεί τη θεσμική του υπόσταση, που «οργανώνει» την παροχή υπηρεσιών και αγαθών εμπλέκοντας την κοινωνία μέσω των «προνομιακών» καναλιών επικοινωνίας, εξαρτήσεων και πελατειακών σχέσεων. Ιδιαίτερο βάρος στην αναπαραγωγή του ελληνικού καπιταλισμού διαδραματίζουν η διαπλοκή και η διαφθορά. Ο τρόπος αυτός διευθέτησης και διεύθυνσης της κοινωνίας υπέστη ένα ισχυρότατο πλήγμα το 2012, με τη νέα πολιτική διευθέτηση που προέκυψε μετά τις εκλογές, η οποία διέλυσε το παλιό πολιτικό σκηνικό. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει και τα όρια των πελατειακού τύπου διευθετήσεων, όταν αυτές δε μπορούν πλέον να υποστηριχτούν. 
    
Το 2012 όμως χάθηκε ταυτόχρονα και μια μεγάλη ευκαιρία:  Να βρεθεί το κυρίαρχο εγχώριο και διεθνές σύστημα απροετοίμαστο. Οι χαμένες εκλογές έδωσαν περιθώριο στο Ευρωπαϊκό κυρίως κατεστημένο να ανασυνταχτεί και να βρει τους τρόπους, που προετοίμασαν την ήττα του Ιουλίου του 2015.  

·         Το έβδομο είναι οι σοβαρές θεσμικές αλλαγές, η αναθεώρηση του συντάγματος, η εμβάθυνση της δημοκρατίας και ο εκδημοκρατισμός της οικονομίας. Η αριστερά υποτίμησε στο παρελθόν το θεσμικό κομμάτι εξουσίας και νομιμοποίησης του καπιταλιστικού κράτους, καθώς και το «αστικό σύνταγμα», βασιζόμενη σε ιδεολογικές χίμαιρες και απόκοσμες φαντασιώσεις, που την απομάκρυναν από τα πεδία κοινωνικής χειραφέτησης και διαμόρφωσης της ταξικής πάλης. Άφησε ελεύθερο το πεδίο στις δυνάμεις της συντήρησης και της κεντρώας φιλελεύθερης συναίνεσης με το κυρίαρχο σύστημα πολιτικοοικονομικής εξουσίας και διεύθυνσης της κοινωνίας, να διαμορφώνουν και να επιβάλουν την ιδεολογική τους ηγεμονία, δίχως να ενοχλούνται και δίχως να μπολιάζεται η κοινωνική δυσαρέσκεια και αγανάκτηση με αριστερά προτάγματα και αξίες. Οι διεκδικήσεις είχαν οικονομίστηκης και καταναλωτικής φύσης χαρακτήρα. Κυρίαρχα επικεντρώθηκαν στο τι μπαίνει στην τσέπη του καθενός ξεχωριστά (ομαδοποιημένα ή ατομικά) και όχι στην πολιτική φύση της διεκδίκησης των οργανωμένων κοινωνικών ομάδων και συνολικά της κοινωνίας της παραγωγής και της εργασίας, ως συλλογικά κοινωνικά αγαθά, καθώς και το δικαίωμα να τα ορίζει, να τα συνδιαμορφώνει, να τα χρηματοδοτεί και να τα διοικεί.

·         Το όγδοο είναι η διαμόρφωση του πολιτικού υποκειμένου που θα διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στη χειραφέτηση της κοινωνίας και στη διεκδίκηση της πραγματικής εξουσίας. Πως μπορεί να είναι αυτό; Σίγουρα όχι μια αντιγραφή του παλιού,  όχι μια αριστερή εκδοχή του μοντέλου κόμματος και συλλογικότητας που έχουμε συνηθίσει. Αποστεωμένο, αδιάφορο για τις κοινωνικές διεργασίες, δίχως κοινωνικό αισθητήριο, γραφειοκρατικό, αρχηγικό, τυπικά δημοκρατικό και στην Ελλάδα, -τουλάχιστον όσον αφορά στα κυβερνητικά κόμματα, αλλά και άλλες συλλογικότητες, όπως είναι τα συνδικάτα-, ως διαβατήριο ανέλιξης και καριέρας. Το πολιτικό υποκείμενο χρειάζεται να υπάρξει ως οργανισμός παραγωγής πολιτικής και εμπέδωσης της συλλογικής δράσης, που στηρίζεται στην ελευθερία διακίνησης ιδεών, στον πλουραλισμό, στον πολιτισμό, στην πολύπλευρη κοινωνικοποίηση, στη συμμετοχική πράξη, στον αντικομφορμισμό, στη ριζοσπαστική κατεύθυνση, στον απολογισμό, στον έλεγχο, στην ουσιαστική κριτική και αυτοκριτική, στην εναλλαγή των προσώπων, στην ανανέωση, στη ζωντανή αμφισβήτηση των κατεστημένων, στη δημοκρατική αποκέντρωση εξουσιών.

·         Το ένατο είναι τι μπορεί να γίνει σε ένα περιβάλλον κυριαρχίας της ιδεολογίας και της εξουσίας του νεοφιλελευθερισμού και των μνημονίων-επιτροπείας. Μπορεί να υπάρξει επιστροφή ή μια επανέκδοση του κεϋνσιανού μοντέλου; Μπορεί δηλαδή να υπάρξει επιστροφή στην εποχή πριν από την παγκοσμιοποίηση; Σίγουρα οι κεϋνσιανές λογικές της κρατικής παρέμβασης στη διευθέτηση των ζητημάτων που προέκυπταν από την ταξική σύγκρουση, αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για την αριστερά και τον κόσμο της κοινωνικής χειραφέτησης. Αυτές οι πολιτικές αναφέρονταν όμως σε ισχυρά έθνη κράτη και επικεντρώνονταν στην κάλυψη μέρους της ζήτησης. Μιλάμε για πολιτικές που είχαν ισχυρό εθνικό χαρακτήρα και όχι για πλήρως διεθνοποιημένες πρακτικές, που έχουν το χαρακτήρα διαμόρφωσης ενός παγκόσμιου συστήματος οικονομικής και πολιτισμικής επιβολής και μάλιστα με τα δραματικής φύσης παγκόσμια οικολογικά ερωτήματα να αποτελούν εξίσου σημαντικές παραμέτρους, παράλληλα και ταυτόχρονα με την επίλυση του κοινωνικού ζητήματος. 

    Σήμερα χρειάζεται η ριζοσπαστικοποίηση των δυνάμεων της κοινωνικής χειραφέτησης με τη μορφή μιας στρατηγικής των «αδύνατων» μεταρρυθμίσεων και των ρωγμών, που θα επιφέρουν ανισορροπία και ρήγματα στο οικονομικό και ιδεολογικοπολιτικό περίβλημα του συστήματος και θα αμφισβητήσουν την κοινωνική συναίνεση ή την παθητική αποδοχή. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να επαναπροσεγγιστούν τόσο το ζήτημα της κατανάλωσης, όσο και το ζήτημα της οικολογικής ισορροπίας με κοινωνικό πρόσημο, σε όλες τις θεωρίες «ανάπτυξης» που είτε υιοθετούνται είτε εκπονούνται από την αριστερά. Προνομιακά πεδία για την Αριστερά αποτελούν η διαμόρφωση μιας ανοικτής κοινωνίας, μη φοβικής, δικαιωματικής, ελεύθερης, δημοκρατικής, με οικολογική κατεύθυνση. 

   Απαραίτητοι  όροι  ευδοκίμησης  των αριστερών  αξιών  αποτελεί  η διασφάλιση  της δημοκρατίας και των κοινωνικών αγαθών για όλους. Οφείλει να δοθεί μάχη στο πεδίο της ισότητας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης σε αντιδιαστολή με τα προτάγματα μιας «αξιοκρατίας» που δομείται γύρω από τις κοινωνικές ανισότητες, του περιορισμού των ελευθεριών και της συρρίκνωσης των κοινωνικών δικαιωμάτων. 

   Το μοντέλο της ιδιωτικής κατανάλωσης φτάνει στα όριά τους τα ανθρώπινα και φυσικά αποθέματα. Η σύγχρονη αριστερά και η χειραφετημένη κοινωνία οφείλουν να απαντήσουν πειστικά και σε παγκόσμια διάσταση, διαμορφώνοντας ένα αξιοβίωτο πλαίσιο ανθρώπινης δραστηριότητας, βασισμένο στην κοινωνική δικαιοσύνη και το σεβασμό του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος.

     
     ΡΩΓΜΕΣ