Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΩΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Του Σήφη Φανουράκη

«Υπάρχει πολιτική του χώρου γιατί ο χώρος είναι πολιτικός»

A .Lefevre

Μια πόλη αλλάζει κάθε πενήντα χρόνια όπως προκύπτει από εξειδικευμένες έρευνες  και όποιος ζει στην ίδια πόλη «βιώνει» σταδιακά αυτή την διαδικασία μετασχηματισμού της.

Σε όλους αυτούς τους μετασχηματισμούς συμμετέχουν πολλές δυνάμεις που έχουν επιδράσει στη σημερινή μορφή της. Τέτοιες δυνάμεις μπορεί να είναι οικονομικές, πολιτικές, ή και άλλες.

Για παράδειγμα μια προσεκτική μελέτη των ιδιοκτησιών, στα πλαίσια μιας μεθοδικής ανάλυσης της πόλης, μας αποκαλύπτει τις επιδράσεις αυτών των δυνάμεων οι οποίες κύρια προωθούν: την ιδιοποίηση περιοχών από μεγάλες οικονομικές ομάδες και τον κατακερματισμό τους σε οικόπεδα, αλλά και τη δημιουργία μεγάλων εκτάσεων γης που προορίζονται για τελείως διαφορετικά οικοδομικά συγκροτήματα.

Για την κατανόηση της εφαρμογής αυτών των δυνάμεων στη δομή της πόλης, απαιτείται καλή γνώση αυτών των φαινομένων και των μετασχηματισμών τους.

Βέβαια, οι πόλεις από την ίδρυσή τους  έχουν το χαρακτηριστικό να αναπτύσσονται με βάση κάποιο «σχέδιο» και κύρια με βάση, τον συλλογικό χαρακτήρα των αστικών «συντελεστών» (αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά τοπόσημα ).

Ουσιαστικά τα σχέδια πόλης θεσμικά, είναι ισότιμα με οποιοδήποτε άλλο καθορισμένο πολεοδομικό γεγονός, όπου αναζητείται η «αρμονική» εφαρμογή ανάμεσα στο Γενικό Συμφέρον και το Μερικό Συμφέρον. Αυτά τα δυο Συμφέροντα (δημόσιο και ιδιωτικό ) νοούνται  πάντα, ως φαινόμενα αντιθετικά που δεν δέχονται δια-μεσολαβήσεις.

Μάλιστα, οι πιο σημαντικές δυνάμεις που επιδρούν σε αυτά τα σχέδια είναι, οι οικονομικές. Η δε μελέτη τους μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα κατά την εφαρμογή τους στη δομή της σημερινής πόλης. Αυτή δε η εφαρμογή εκδηλώνεται-κύρια-μέσα από την «εκμετάλλευση» της γης, που αποτελεί ένα μέρος του μηχανισμού και των μεθόδων με τις οποίες μεγαλώνουν οι πόλεις.

Οι επιδράσεις αυτών των δυνάμεων και ιδιαίτερα των οικονομικών εφαρμόζονται επίσης, με τις ρυμοτομήσεις, τις απαλλοτριώσεις  και τις κυκλοφοριακές ρυθμίσεις.

Κατά συνέπεια η σημερινή διαμόρφωση μιας πόλης εμφανίζεται, ως η συνισταμένη εφαρμοζόμενων πολιτικών ενώ τα διαφορετικά σχέδια δια-καθορίζουν την εξέλιξή της. Έτσι ο πολεοδομικός «σχεδιασμός», λειτούργησε και λειτουργεί πάντα σαν διαμεσολαβητής της ταξικής διάδρασης, όπου τα πολεοδομικά σταθερότυπα λειτούργησαν και λειτουργούν, σαν η δικαιότερη κατανομή στην καπιταλιστική πόλη.

Για παράδειγμα στην πόλη μας (το Ηράκλειο), τελευταία η Δημοτική Αρχή λειτουργεί σαν διαμεσολαβητής της ταξικής διάδρασης στα πλαίσια πάντα εφαρμογής του σχεδίου του ΄36,  με την «υιοθέτηση» προτάσεων σημειακών κυκλοφοριακών ρυθμίσεων, οι οποίες λειτουργούν σαν «εξυπηρέτηση» γενικά και ειδικά των ιδιωτικών χώρων στάθμευσης σε βάρος του απλού πολίτη, επιβαρύνοντάς τον οικονομικά για την στάθμευσή του στην εντός των τειχών πόλη.

Κατά συνέπεια η σημερινή διαμόρφωση της πόλης μας εμφανίζεται, ως η συνισταμένη εφαρμοζόμενων πολιτικών ενώ τα διαφορετικά σχέδια διακαθορίζουν την εξέλιξή της. Άλλωστε η σχέση μεταξύ «σχεδίου» και  πόλης πρέπει να κρίνεται παράλληλα με την ανάπτυξή της, αλλά και με τις σημειακές τροποποιήσεις που κάθε τόσο «υιοθετούνται» από τα «θεσμικά όργανα του Δήμου», οι οποίες μπορεί να είναι και αντίθετες με τα γενικά σχέδια (κυκλοφοριακό, ρυμοτομήσεις κ.λ.π.). 

Είναι σαφές ότι, όλα τα παραπάνω που αποτελούν συνισταμένη της κατασκευής αλλά και της εικόνας της πόλης, είναι αποτέλεσμα της πολιτικής:  της πολιτικής που απλώς συνιστά το πρόβλημα των επιλογών.

Στο ερώτημα δε, ποιος τελικά επιλέγει την εικόνα της πόλης μας, η  απάντηση είναι απλή: η ίδια η πόλη, αλλά πάντα και μόνο μέσα από τους πολιτικούς θεσμούς της, δια των οποίων εφαρμόζονται οι πολιτικές επιλογές της εκάστοτε Δημοτικής Αρχής.

Βέβαια όπως είναι φυσικό, οι πολιτικές επιλογές δεν είναι «ουδέτερες» και αποτελούν σημαντικούς πρωταγωνιστές της κατασκευής και της πόλης. Μάλιστα η ιστορία της πόλης επιβεβαιώνει το βασικό γεγονός ότι, ο δεσμός που ενώνει τον πολίτη με την πόλη του είναι κύρια πολιτικός και διοικητικός και όχι δεσμός κατοικίας. Τα προβλήματα της πόλης που απασχολούν τους πολίτες, είναι κύρια τα προβλήματα πολιτικών επιλογών για την επίλυση των προβλημάτων του χώρου γενικά και ειδικά: από τον κάδο σκουπιδιών, το δεντράκι της γειτονιάς και του πάρκου, των χώρων στάθμευσης, την διαχείριση του Δημόσιου χώρου, κ.λ.π. 

Στην πόλη μας οι πολιτικές του χώρου που «υιοθετούνται» από τα θεσμικά όργανα» του Δήμου ποια συμφέροντα εξυπηρετούν άραγε;

Οι τελευταίες πολιτικές επιλογές των θεσμικών οργάνων του Δήμου μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι,  η πόλη μας λειτουργεί σαν διαμεσολαβητής της ταξικής διάδρασης, με την «υιοθέτηση» πολιτικών προτάσεων, προς όφελος ενός συστήματος οικονομικών δραστηριοτήτων σημαντικών οικονομικών δυνάμεων.

Έτσι, η πόλη  σταδιακά μετατρέπεται, σε τόπο κατανάλωσης αλλά και πεδίο κατανάλωσης του χώρου.

Το «δικαίωμα» στην πόλη έχει  περάσει πλέον στα χέρια ιδιωτικών και ημι-ιδιωτικών συμφερόντων, που αναμορφώνουν την πόλη σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.

Ο Σήφης Φανουράκης είναι αρχιτέκτονας