Του Φίλιππου Βαμβουκάκη
Με την πτώση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, ως πολιτικού, οικονομικού, αλλά και φιλοσοφικού συστήματος οργάνωσης-διεύθυνσης της κοινωνίας, οι αστοί θεωρητικοί κηρύσσουν το «τέλος της ιστορίας» το οποίο συνταυτίζεται με το θατσερικό ΤΙΝΑ (δεν υπάρχει εναλλακτική).
Ο «υπαρκτός» σοσιαλισμός κατέρρευσε
μεταξύ άλλων από τις ίδιες του τις εσωτερικές αντιφάσεις και κύρια επειδή
«λησμόνησε», ότι η μοναδική σταθερά στην εξελικτική πορεία των πραγμάτων είναι
η ίδια η κίνηση. Η αγνόηση αυτής της αρχής του διαλεκτικού υλισμού αποδόμησε το αντίστοιχο «σοσιαλιστικό» ΤΙΝΑ.
Όλες οι αυταρχικές πολιτικές και
οικονομικές δομές (μια τέτοια είναι και ο σημερινός κυρίαρχος νεοφιλελεύθερος
καπιταλισμός), που σκοπό έχουν να διαιωνίσουν την εξουσία τους, καταφεύγουν σε
θεωρήματα μη ύπαρξης εναλλακτικών δρόμων.
Το μόνο σίγουρο λοιπόν είναι, ότι
σήμερα, έχοντας συμπυκνωμένη ιστορική εμπειρία και γνώση από την πορεία της
αστικής δημοκρατίας, του φασισμού και του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, -στη
φιλοσοφική, κοινωνικοπολιτική και οικονομική τους διάσταση- συστήματα όλα με λιγότερο
ή περισσότερο παγκοσμιοποιημένα επικυρίαρχα χαρακτηριστικά, έχουμε την
ευκαιρία, μακριά από συσκοτίσεις, υπεραπλουστεύσεις και αποπροσανατολιστικές
ιδεαλιστικές και μεταφυσικές θεωρήσεις, να ιχνηθετήσουμε νέα μονοπάτια
διαμόρφωσης ενός συνειδητού κοινωνικού ΕΙΝΑΙ.
Δεν είναι ανάγκη να εφευρεθεί ξανά ο
τροχός, ή να εγκαθιδρυθεί ένα νέο παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης, για να
αμφισβητηθεί η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, ούτε μπορεί να εναποτίθεται στο
μακρινό μέλλον μια αδιόρατη ελπίδα αλλαγής, αμφισβήτησης ή ακόμα και ανατροπής
του υπάρχοντος, βαθιά εκμεταλλευτικού συστήματος.
Η απατηλή προσμονή, με όπλο τη
νομοτέλεια του αναπόφευκτου, δημιουργεί άλλη μια νομοτέλεια πιο ισχυρή: αυτήν
της ουσιαστικής ακινησίας και παραχώρησης της πρωτοβουλίας κινήσεων στο
εκμεταλλευτικό σύστημα, να ολοκληρώσει τους δικούς του κύκλους και να
οριοθετήσει άλλους, δημιουργώντας νέες δομές, νέες ψευδαισθήσεις, νέες
εξουσίες, νέες δεξαμενές άντλησης
κοινωνικής συναίνεσης, και νέες μορφές καταστροφής του κοινωνικού και
οικολογικού ιστού.
Το παγκόσμιο σύστημα του μεταμοντέρνου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού έχει
δομηθεί με τόσο περίπλοκες και αλληλοεξαρτώμενες σχέσεις, που ενώ φαντάζει
άτρωτο, ουσιαστικά είναι πολύ ευάλωτο σε
ΡΩΓΜΕΣ, ακριβώς επειδή ως παγκόσμιο μοντέλο υπόκειται σε ευαίσθητους
κανόνες αλληλεπίδρασης και μεγάλες
αντιθέσεις στο εσωτερικό του. Το ίδιο ισχύει και για ανάλογα, κοντινά στον
καθένα συστήματα αναπαραγωγής τοπικών εξουσιών.
Οι εσωτερικές αυτές αντιθέσεις των
κατεστημένων συστημάτων δεν πρόκειται από μόνες τους να γίνουν αιτία
κατάρρευσης και ανάδυσης του καινούργιου, εάν δεν υπάρχει η καταλυτική
παρέμβαση της συλλογικής θέλησης και δράσης των εκμεταλλευομένων τάξεων ή ομάδων
διεκδίκησης, οι οποίες οφείλουν να παρουσιάσουν ένα συμμετοχικό εναλλακτικό πρόγραμμα,
που να τυγχάνει της συναίνεσης και της στήριξης μιας ευρείας κοινωνικής
πλειοψηφίας.
Αυτό μπορεί να συμβαίνει ταυτόχρονα σε επίπεδο τοπικό και κεντρικό. Μπορεί να συμβαίνει στο σχολείο, στον συνεταιρισμό, στον πολιτιστικό
σύλλογο, στη γειτονιά, στο αστικό διαμέρισμα, στην πόλη, στο χωριό, στις πολιτικές
συλλογικότητες που συμμετέχει ο καθένας, παντού
όπου διαμορφώνεται συλλογική συνείδηση και ατομική ευθύνη. Παντού μπορούν
να υπάρξουν ανάλογα με την παρέμβαση, μικρές ή
και μεγάλες ΡΩΓΜΕΣ στα
παγιωμένα αδιέξοδα μοντέλα.
Εάν αποδεχτούμε, ότι το ατομικό ΕΙΝΑΙ
δομείται και διαμορφώνεται κύρια γύρω
από το κοινωνικό ΕΙΝΑΙ, τότε οφείλουμε να είμαστε πολιτικά όντα, που επιδρούν
πάνω στη διαδικασία χειραφέτησης των πολλών ενάντια στη χειραγώγηση και την
εκμετάλλευση των λίγων. Αυτό προϋποθέτει εφαρμογή της συμμετοχικής δημοκρατίας και
επικράτησης της κουλτούρας της συνεργασίας, του διαλόγου, της σύνθεσης και της
αλληλεγγύης. Όλα αυτά πρέπει να βασίζονται σε έναν σχεδιασμό οριοθέτησης της
συζήτησης και εμπλουτισμού της θεωρίας και των πρακτικών για τη θεσμική κατοχύρωση και διεύρυνση του κόσμου
των Κοινών, που αναφέρεται στους πόρους, -από το νερό, την ανοιχτή γνώση, την υγεία, τη βιώσιμη γεωργία
και τους σπόρους, έως τα ψηφιακά κοινά και αναρίθμητα άλλα αγαθά- οι οποίοι συνιστούν την κοινή κληρονομιά της
ανθρωπότητας.
Στις ΡΩΓΜΕΣ υπάρχει ισχυρός
προσανατολισμός ως προς το παραπάνω, γιατί ως δράση, αποτελεί προϊόν κοινής κατάκτησης
και συν-αντίληψης. Ως τέτοιο κοινό δημιούργημα, θα εξελίσσεται μαζί με τους
ανθρώπους που το απαρτίζουν, το λειτουργούν, το προτείνουν, το διαβάζουν, το
διαμορφώνουν, ενταγμένο μέσα σε ένα ευρύτερο, διακριτό πλαίσιο, που αποκαλύπτει
και μια γενικότερη στάση ζωής του καθενός ξεχωριστά.
Αυτό που προκύπτει επίσης είναι, ότι δεν
πρόκειται να αναπαραχθούν οι γνωστές δομές, φόρμες, διαδικασίες και στερεότυπα
οργάνωσης και δράσης τα οποία μέχρι σήμερα έχει βιώσει και «υπηρετήσει» ο
καθένας. Τούτο από μόνο του καθιστά το εγχείρημα απελευθερωτικό, ως προς τη
στάση και δράση του καθενός αλλά και ως προς την προοπτική του.
Το εγχείρημα των ΡΩΓΜΩΝ υπόκειται από
μόνο του σε μια δυναμική διαδικασία εξέλιξης. Άλλωστε στόχος δεν είναι να
καθησυχάσει την όποια «δημοκρατική», «αριστερή» ή «προοδευτική» συνείδηση του
καθένα, κάτω από μεγαλοστομίες και κάθε είδους μανιφέστα, αλλά το «ξεβόλεμα»
και η προσέγγιση της ΑΛΗΘΕΙΑΣ, η οποία είναι επαναστατική, γιατί ακριβώς
αποτελεί προϋπόθεση συνειδητοποίησης. Η ίδια η αλήθεια βέβαια δεν είναι μία και
μοναδική. Αυτό πρεσβεύουν οι θρησκείες και τα αποστεωμένα, ελιτίστικα πολιτικά
και κοινωνικά ιδεολογήματα. Η αλήθεια μεταβάλλεται κάθε φορά που αλλάζουν οι
συνθήκες που την παρήγαγαν. Αυτές οι μεταβολές διαφοροποιούν και τους στόχους
και αλλάζουν τις μορφές οργάνωσης και αγώνα, διαμορφώνοντας νέες συνθήκες και
νέες αλήθειες.
Είναι μια μεγάλη ευκαιρία αυτές οι
εποχές, να υποβάλουμε πρώτα απ' όλα στους εαυτούς μας ερωτήματα... Τα σωστά και κύρια ερωτήματα. Μην
ψάχνουμε αμέσως έτοιμες απαντήσεις και συνταγές για κάθε τι, γιατί αποδεικνύεται,
ότι τα έτοιμα που υπήρχαν και υπάρχουν, -τα οποία «διευκολύνουν», αλλά απέχουν
πολύ από μια διαλεκτική ανάλυση των σχέσεων αλληλεπίδρασης που καθορίζουν την
εποχή που ζούμε-, στην καλύτερη περίπτωση αποδεικνύονται πλάνες και αυταπάτες.
Οι πρώτες ΡΩΓΜΕΣ λοιπόν αφορούν στο ίδιο μας το σκληρό «καύκαλο» τις παλιές
«συνήθειες», τους «αυτοματισμούς»…
Σήμερα η οικονομική ολιγαρχία επιβάλλει
τα συμφέροντά της μέσω της εργαλειοποίησης των τυπικών λειτουργιών της αστικής
δημοκρατίας. Δημιουργεί μη δημοκρατικά ελεγχόμενους, ταξικά κατευθυνόμενους υπερεθνικούς
καπιταλιστικούς θεσμούς και επιτροπές «τεχνοκρατών» κηρύσσοντας τον πόλεμο στην
πολιτικοποίηση του κράτους, ως παράγοντα
αναποτελεσματικότητας (sic) και
ιδεοληψίας.
Αυτές οι δομές αυτονομούνται και
προβάλλουν ως η υπέρτατη αλήθεια,
που πρέπει όλοι να «προσκυνήσουν». Δημιουργούνται επίσης στο επίπεδο των αξιών
νέοι δογματισμοί και «θρησκείες», όπως η δημοσιονομική πειθαρχία και η μονόπλευρη λιτότητα, που από μέσα
μετεξελίχθηκαν σε σκοπούς, που αποπροσανατολίζουν από την ανάλυση για το πώς
παράγεται ο πλούτος, πως διανέμεται και πως επιδρά στον άνθρωπο, την κοινωνία
και το περιβάλλον.
Οι εκλεγμένες κυβερνήσεις, η νομοθετική και
δικαστική εξουσία κινούνται ολοένα και περισσότερο στα πλαίσια που
προκαθορίζονται από αυτήν την «αόρατη» υπερεξουσία των «ειδικών» και των κάθε
είδους Λόμπυ. Οι παγκόσμιες άκρως ανταγωνιστικές εκμεταλλευτικές σχέσεις
υποβάλλουν την ανθρωπότητα σε προκλήσεις, που ολοένα και περισσότερο
περιορίζουν τη δημοκρατία και δημιουργούν ολοκληρωτικά πολιτισμικά πρότυπα,
πνίγοντας τη δυνατότητα αυτενέργειας και δημοκρατικού προγραμματισμού της οικονομικής
δραστηριότητας.
Οι
ΡΩΓΜΕΣ φιλοδοξούν να παρέμβουν στο χώρο αναφοράς τους σε αυτές τις
ολοκληρωτικού τύπου διαδικασίες. Αποτελούν έναν πλουραλιστικό, προοδευτικό
αριστερό χώρο ιδεών, διαλόγου και δράσης εκτός περιφραγμένων ιδιοκτησιών,
άκαμπτων διαδικασιών και δογματικών πεποιθήσεων. Δεν αποτελούν αυτοσκοπό, δεν
περιέχουν το στοιχείο της αυτοαναφορικότητας
και δεν επιθυμούν να εντυπωσιάσουν. Δεν υπάρχουν για να αποδείξουν
τίποτα.
Γνωρίζοντας,
ότι ο κάθε χαρακτηρισμός και η κάθε ταμπέλα εμπεριέχει στοιχεία περιχαράκωσης,
οι ΡΩΓΜΕΣ θα προσπαθούν πάντα να δημιουργούν συνθήκες κίνησης και ευδοκίμησης
της διαλεκτικής σκέψης.
Σίγουρα
ο κόσμος του διαδικτύου παρέχει πολλές δυνατότητες, αλλά δημιουργεί και
φενάκες, που μπορούν να εγκλωβίσουν σε μια νοητή, ψευδεπίγραφη πραγματικότητα. Η
εξέλιξη των εγχειρημάτων τέτοιας μορφής δεν είναι προδιαγεγραμμένη. Όμως η
δράση του καθενός μπορεί να λειτουργήσει στην κατεύθυνση ενός ζωντανού μέσου
έκφρασης-παρέμβασης και αποφυγής δημιουργίας ενός απόμακρου δήθεν.
