ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΩΝ ΚΙΤΡΙΝΩΝ ΓΙΛΕΚΩΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Αγαπητές φίλες, Αγαπητοί φίλοι,

Ο Θεμιστοκλής (Θέμης) Αποστολίδης καθηγητής κλινικής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Μασσαλίας, παλιός γνώριμος από το χώρο της ανανεωτικής αριστεράς, θα βρίσκεται στο Ηράκλειο για λίγες ημέρες.

Ο ιστότοπος "ΡΩΓΜΕΣ" οργανώνει Το Σάββατο 29 Δεκεμβρίου 2018 και ώρα 11.30 π.μ. στον πολυχώρο "ΦΥΓΟΚΕΝΤΡΟΣ" (απέναντι από το βιβλιοπωλείο Κυριάκη, Έβανς 83-85) συζήτηση, παρουσία του Θέμη Αποστολίδη με θέμα:  "το κίνημα των κίτρινων γιλέκων και η σημασία του για την Ευρώπη".

Ο Θέμης Αποστολίδης θα αναλύσει σημαντικές πτυχές του κινήματος και των γεγονότων, που συντάραξαν το προηγούμενο διάστημα τη Γαλλία και την Ευρώπη.

Είμαστε όλες και όλοι προσκεκλημένοι να συμμετέχουμε σε αυτήν την ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη συζήτηση!

Σας περιμένουμε!

Δείτε εδώ το βίντεο από την απόλυτα πετυχημένη και ενδιαφέρουσα αυτή εκδήλωση, στον παρακάτω σύνδεσμο:

Οι Ρωγμές στο YouTube

https://www.youtube.com/watch?v=Zr7k7zG_zxg&feature=youtu.be

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΦΙΛΗ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΗΣ ΔιαΝΕΟσις ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΤΟ ΠΡΟΒΑΔΙΣΜΑ ΤΩΝ ΝΕΟΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ, ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ

(Ομιλία του Ν. Φίλη στην εκδήλωση-παρουσίαση της έρευνας της ΔιαΝΕΟσις για τις αξίες των Ελλήνων, 12/12/2018).

1. Η έρευνα καταγράφει την ενίσχυση συντηρητικών αξιών στη χώρα μας. Το φαινόμενο δεν είναι νέο, και βεβαίως δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό. Προϋπάρχει της κρίσης και επιδεινώνεται μέσα σε αυτήν. Η άνοδος της Αριστεράς στη διακυβέρνηση της χώρας γίνεται περίπου ως μια αναγκαστική επιλογή των πολιτών, ως επιλογή άμυνας απέναντι στην καταστροφή που έφεραν τα Μνημόνια στη ζωή τους. Δεν δημιουργεί, όμως, αυτόματα, μια ριζοσπαστικοποίηση προς τα Αριστερά. Καθώς, μάλιστα, ο πολιτικός φιλελευθερισμός υπήρξε παραδοσιακά καχεκτικός στη χώρα μας , στα χρόνια της πλαστής ευμάρειας συχνά ταυτίστηκε με τα άυλα αγαθά, και στα χρόνια της κρίσης καταδυναστεύτηκε από την αντιδημοκρατική διακυβέρνηση των Μνημονίων.

Για να είμαι ακριβής, η ριζοσπαστικοποίηση προς τα Αριστερά προϋποθέτει επαρκή χρόνο και μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες και τομές, που αμφισβητούν την κυρίαρχη διαχρονικά άποψη ότι «το υπάρχον είναι σωστό». Δηλαδή, μια έμπρακτη αμφισβήτηση της κυρίαρχης Βουλγάτας, σύμφωνα με την οποία το παρόν είναι αιώνιο.

Προτιμώ λοιπόν, μέσα στην αναμφισβήτητη κυριαρχία των νεοσυντηρητικών δοξασιών, να αναζητώ αντιφάσεις, που επιβεβαιώνουν ότι η πορεία των κοινωνιών δεν είναι προδιαγεγραμμένη, ότι ζούμε μέσα σε μια πολυπλοκότητα και σε πολλές ταυτότητες που την ορίζουν. Η προσπάθεια για την ηγεμονία των αριστερών – προοδευτικών αξιών είναι μια διαρκής υπόθεση.

2. Η έρευνα επικεντρώνεται σε θέματα αξιών , ιδιαιτέρως συμβολικού χαρακτήρα. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε ποιες είναι οι ‘αξίες’ της κοινωνίας για τα θέματα οικονομίας, καθώς οι επιπτώσεις είναι εξαιρετικά επώδυνες στη ζωή των πολιτών. Το εύρημα σύμφωνα με το οποίο το 40% δεν θεωρεί υποχρέωση του κράτους την προστασία της εργασίας επιδέχεται πολλών εξηγήσεων και ερμηνειών. Διάχυτες είναι οι ιδεολογίες, σύμφωνα με τις οποίες οι κοινωνικές ανισότητες αποτελούν φυσικό φαινόμενο, δηλαδή η επιβίωση μορφών κοινωνικού δαρβινισμού, που σε περιόδους μάλιστα κρίσης εγγράφεται σε απόψεις του τύπου «ο θάνατός σου η ζωή μου».

Παρά τη γενική κρίση εκπροσώπησης, αλλά και την εκτεταμένη κοινωνική καχυποψία που καταγράφει η έρευνα, καταγράφεται  η αυξημένη εμπιστοσύνη των Ελλήνων στους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Επίσης, παρά την επίμονη διάδοση της θεωρίας ότι η πολιτική, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να είναι υπόθεση των τεχνοκρατών ή ότι η κρίση της Δημοκρατίας μπορεί να ξεπεραστεί με καταφυγή σε θεοκρατικά ή βοναπαρτικά σχήματα διακυβέρνησης, το 71%απορρίπτει  τις κυβερνήσεις τεχνοκρατών, το 83% τα θεοκρατικά καθεστώτα  και το 89% τα αυταρχικά- προσωποκεντρικά.

Η ελληνική κοινωνία εμφανίζεται να είναι στην κορυφή, ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες, ως προς τη δήλωση θρησκευτικότητας των πολιτών (81,4%). Αναμφίβολα, η αναφορά στην Ορθοδοξία δεν βιώνεται μονοσήμαντα ως μια δογματική επιλογή αλλά ως ένας τρόπος ζωής και ως μία από τις συνθήκες ύπαρξης του δημόσιου βίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό όσων πιστεύουν στην ύπαρξη μεταθανάτιας ζωής, που αποτελεί το θεμέλιο της χριστιανικής πίστης, πέφτει στο 48%. Επίσης, μόνο το 65% εμπιστεύεται την Εκκλησία ως θεσμό και από αυτούς ένα μικρό ποσοστό δηλώνει ότι εκκλησιάζεται τακτικά. Η θρησκευτικότητα, δηλαδή, μέσα σε συνθήκες εκκοσμίκευσης, απομακρύνεται από τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της κοινότητας και γίνεται μια προσωπική υπόθεση.

Η επιρροή της Ορθόδοξης Εκκλησίας οφείλεται κυρίως στον ιδιότυπο πολιτικό χαρακτήρα της, δηλαδή στο γεγονός ότι συγκροτείται στη βάση της «εθνικής ιδέας» και δευτερευόντως ως θεσμός που ασχολείται με τις υπαρξιακές αγωνίες του σύγχρονου κόσμου. Και αυτή η ιδιοτυπία της Ορθόδοξης Εκκλησίας συνιστά ταυτόχρονα και την αδυναμία της, καθώς συχνά την σπρώχνει σε εθνικιστικές εξάρσεις και την εμπλέκει σε διχαστικές κομματικές αντιπαραθέσεις «όπως παλαιότερα με τις ‘ταυτότητες» και πρόσφατα με το Μακεδονικό. Μια αναχρονιστική αντίληψη εθνικής - θρησκευτικής ομοιογένειας υπολανθάνει πίσω από τα κηρύγματα ,σύμφωνα με τα οποία οι μετανάστες και οι πρόσφυγες απειλούν την κοινωνία με αφελληνισμό και αποχριστιανισμό (παλαιότερες δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου).

Η θρησκευτική πίστη δεν αποτελεί βασική παιδαγωγική αξία. Στην έρευνα μόνο το 33% την επιλέγει ως τέτοια, ενώ οι καλοί τρόποι και η εργατικότητα θεωρούνται οι βασικές παιδαγωγικές αξίες (77%). Την ώρα που η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων προβαίνει σε δήλωση θρησκευτικής προτίμησης, την ίδια ώρα εξίσου μεγάλη πλειοψηφία (62%) τάσσεται υπέρ του χωρισμού Κράτους και Εκκλησίας, σύμφωνα με έρευνα της KAPAResearch το 2012. Και το 2017, ο αριθμός των πολιτικών γάμων που έγιναν στη χώρα μας ξεπέρασαν τον αριθμό των θρησκευτικών γάμων.

Στην έρευνα ,πάντως, καταγράφεται και η διαφοροποίηση των νεότερων γενιών, καθώς τα δικά τους ποσοστά θρησκευτικότητας είναι σχεδόν τα μισά. Γενικότερα, στις νέες γενιές, καταγράφεται μεγαλύτερη ανεκτικότητα για τη διαφορετικότητα, είτε απέναντι στον ξένο, είτε απέναντι στον μετανάστη, είτε απέναντι στον σεξουαλικά διαφορετικό.

3. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ

Η κοινωνία εμφανίζεται ξενοφοβική, παρότι στην καθημερινότητα, όπως συνέβη με την φιλοξενία παλαιότερα αλλά και πρόσφατα των μεταναστών, εκδηλώνεται μία ενεργός τάση υποστήριξής τους. Η κρίση, όμως, και η μεγάλη ανεργία, ίσως και η ‘απειλή’ από τα συνεχή κύματα προσφύγων και μεταναστών πολέμου, οδηγεί 7 στους 10 Έλληνες να πιστεύουν ότι πρέπει να προτιμώνται Έλληνες στις θέσεις εργασίας. Η πραγματικότητα, βέβαια, λέει ότι σε ορισμένα επαγγέλματα, παρά την ανεργία, προτιμώνται σχεδόν αποκλειστικά ξένοι. Και αυτό προσγειώνει στην υλική βάση των συμφερόντων, τις κατά τα άλλα υψιπετείς συντηρητικές αξίες. Την ίδια ώρα, το 70% συμφωνεί με την παροχή ασύλου και την φιλοξενία ανθρώπων που αναζητούν καλύτερη ζωή, παρά το ότι η πλειονότητα χρεώνει στους μετανάστες την αύξηση της εγκληματικότητας και της ανεργίας.

4. Η έρευνα επιβεβαιώνει ένα διαχρονικό εύρημα σύμφωνα με το οποίο οι πολίτες εμπιστεύονται τους εξωπολιτικούς – διαιρετικούς θεσμούς, τον στρατό (80%), τη δικαιοσύνη, την αστυνομία (70%) και την εκκλησία (65%), και όχι τα κόμματα (7%) και τα μίντια (14%),  αλλά και τις τράπεζες και τους οικονομικούς οργανισμούς, στους οποίους με αρνητικό τρόπο συμπεριλαμβάνεται πλέον και η ΕΕ. Αυτή η εμπιστοσύνη στους εξωπολιτικούς θεσμούς αντανακλά την κρίση της πολιτικής και των φορέων της, όπως αυτή καθημερινά βιώνεται από τους πολίτες. Για το θέμα του στρατού, οφείλουμε να συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ που έχει ανοιχτά ζητήματα εθνικής ασφάλειας.

Ο θεσμός με τον υψηλότερο δείκτη εμπιστοσύνης είναι τα δημόσια πανεπιστήμια (82%), δηλαδή η κοινή γνώμη δεν συμμερίζεται την επιχείρηση απαξίωσης των δημοσίων πανεπιστημίων, η οποία στις μέρες μας τα εμφανίζει ως άντρα ανομίας, και σε αυτήν τη ρητορική αναζητείται η κοινωνική νομιμοποίηση για την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ. Σημειώνω επίσης ότι, σύμφωνα με τις εξαμηνιαίες τάσεις της MRB, στα χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ η εκπαίδευση κατέλαβε την πρώτη θέση στον πίνακα εμπιστοσύνης απέναντι στους θεσμούς, καθώς από 53% έως 54% τα προηγούμενα χρόνια, έφτασε στο 75%-76% το 2016 και το 2017.

5. Θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε και άλλα ζεύγη αντιθέσεων στην έρευνα. Για παράδειγμα, ενώ είναι εμφανής η ξενοφοβική τάση (ο 1 στους 4 δεν θα ήθελε ούτε καν για γείτονα μετανάστη, ενώ ο 1 στους 5 δεν θα ήθελε για γείτονες άτομα διαφορετικής θρησκείας), η μεγάλη πλειοψηφία τάσσεται υπέρ της χορήγησης ιθαγένειας σε παιδιά μεταναστών που ζουν στη χώρα μας, δηλαδή «ιθαγένεια από κούνια», κάτι που θεσμοθετήθηκε από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.

Αναφέρθηκα στην κρίση της πολιτικής. Πρόκειται για μια κρίση που συνίσταται στην αξίωση ότι ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί τον μοναδικό δρόμο για τις κοινωνίες , στην αμφισβήτηση της δυνατότητας άσκησης εναλλακτικής πολιτικής και στη θεωρία του «τέλους της Ιστορίας», δηλαδή του τέλους των οραμάτων. Ειδικότερα στη χώρα μας, η κρίση της πολιτικής συνδυάζεται από την διαδεδομένη αντίληψη (40%) για τη διαφθορά των πολιτικών και των τοπικών αξιωματούχων, αλλά και την πεποίθηση ότι και οι ψηφοφόροι δωροδοκούνται μέσα από τα πελατειακά κυκλώματα.

6. Το πιο ανησυχητικό εύρημα της έρευνας. Μέσα στην κρίση, παρότι διαπιστώνουμε τάσεις κοινωνικής αλληλεγγύης, υπερισχύει σαρωτικά το αντικοινωνικό στερεότυπο (9 στους 10), σύμφωνα με το οποίο «οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι άξιοι εμπιστοσύνης», στερεότυπο που ενισχύεται από την παρατεταμένη κρίση και τον ακραίο ανταγωνισμό των συντηρητικών αξιών,  ιδιαίτερα του νεοφιλελευθερισμού.  Αυτή η γενικευμένη κοινωνική καχυποψία αντανακλά και τη διάλυση των μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών συλλογικοτήτων , καθώς και την απόγνωση μεγάλης μερίδας των πολιτών πως δεν υπάρχει αισιόδοξο μέλλον για όλους. Γι’ αυτό και η συζήτηση για τις αξίες, αν δεν θέλουμε να καταντήσει μια έκθεση ιδεών, πρέπει να λαμβάνει υπόψιν ένα πολιτικό σχέδιο που θα ξαναδίνει στην κοινωνία τη χαμένη αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση.

7. Σήμερα ζούμε μια παγκόσμια ρευστότητα, καθώς η δεξιά ριζοσπαστικοποίηση συνδυάζει δύο «θεολογίες»: αφενός, το τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» με την συνακόλουθη εικονική βεβαιότητα που προσφέρει η εθνική αναδίπλωση, ο απομονωτισμός και η ξενοφοβία, και αφετέρου τη θεολογία της ελεύθερης αγοράς. Δηλαδή, η δεξιά ριζοσπαστικοποίηση, με επικεφαλής τον Τραμπ αλλά και ολοένα να εξαπλώνεται στην Ευρώπη, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, είναι ένα υβρίδιο ακροδεξιών ιδεολογημάτων και νεοφιλελευθερισμού.

Όπως υποστήριξα, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι και είναι ανοικτό ποιοι από τους διεθνείς ανέμους τελικά θα την παρασύρουν. Γιατί οι κοινωνίες δεν έχουν αποφασίσει να αυτοκτονήσουν. Εκεί που οι κυρίαρχοι τις θεωρούν νεκρές, εμφανίζονται στο προσκήνιο με διάφορες μορφές, όπως στις μέρες μας τα «κίτρινα γιλέκα», η αλήθεια είναι αντιφατικά και χωρίς μονιμότερους θεσμούς, αλλά όμως ολοένα και πιο αποτελεσματικά, όπως φάνηκε με την υποχώρηση του Μακρόν.

Το προς τα πού θα πάει η ελληνική κοινωνία είναι συνάρτηση εξελίξεων από τα πάνω και από τα κάτω. Ποιο παράδειγμα μεταρρυθμίσεων και διακυβέρνησης θα επικρατήσει; Το συντηρητικό ή το προοδευτικό; Γιατί οι κοινωνικές αξίες σε μεγάλο βαθμό επικαθορίζονται από το περιεχόμενο και το ήθος της διακυβέρνησης. Είναι οι μεταρρυθμίσεις που διαφοροποιούν τις κοινωνικές αξίες, σε μια κοινωνία που η συλλογικότητα δοκιμάζεται από το πλήθος των αλληλοσυγκρουόμενων ατομικοτήτων. Έχει σημασία να δούμε το βάθος και, κυρίως, την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων: ποιους ωφελούν, πόσο αλλάζουν τη ζωή των πολλών, πόσο αλλάζουν την κοινωνία προς μια κατεύθυνση μεγαλύτερης δικαιοσύνης και απελευθέρωσης.

Καθεμιά κοινωνία ακολουθεί τον χρόνο της, διαθέτει τις δικές της δυνάμεις αντίστασης, που σχετικοποιούνται βεβαίως μέσα στην ορμή της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, αλλά κάθε κοινωνία, αναζητώντας ενδιάθετες δυνάμεις δημοκρατικής αντίστασης και σε άλλες χώρες, στη δική μας περίπτωση μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, μπορεί να διαψεύσει τη μοιρολατρία ότι το υπάρχον είναι σωστό και μοναδικό.

Μίλησα για το παράδειγμα από τα πάνω. Αυτό δεν αφορά μόνο ένα κράτος, αλλά , ακόμη πιο σημαντικό, ολόκληρη την Ευρώπη. Μια Ευρώπη, που μέσα στην κρίση, απογοήτευσε αλλά δεν διέψευσε τους Έλληνες (εξ’ ου και τα ποσοστά του ευρωσκεπτικισμού, τα οποία αυξήθηκαν και διεκδικούν να γίνονται πλειοψηφικά), αλλά η σημερινή δική της κρίση, κρίση της λιτότητας αλλά και των ταυτοτήτων ένταξης που ενεργοποιείται με το μεταναστευτικό, δημιουργεί την εντύπωση ενός πιθανού συγχρονισμού ανάμεσα στην κρίση του μέρους και του όλου. Μια εξέλιξη που επιβάλλει την ανάγκη σύγκλισης σε μια στρατηγική ριζικής επαναθεμελίωσης της Ευρώπης. 

Διαφορετικά, οι συντηρητικοί άνεμοι θα αποδειχθούν καταστροφικοί για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Θα ήθελα να κλείσω με ένα αισιόδοξο μήνυμα: είναι το σχέδιο για μια πιο δίκαιη Ευρώπη, που εκπόνησαν 50 Ευρωπαίοι οικονομολόγοι, ιστορικοί και πολιτικοί, με στόχο την αναχαίτιση της φτώχειας, της ανισότητας, του λαϊκισμού και της απογοήτευσης που σαρώνουν σήμερα την Ενωμένη Ευρώπη, ανάμεσά τους ο Τομά Πικετί. 

Ζητούν την δραστική αύξηση των δημοσίων εσόδων του τρέχοντος ευρωπαϊκού προϋπολογισμού κατά 800 δισεκατομμύρια ευρώ από την πανευρωπαϊκή φορολόγηση στα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων, στα μεγάλα εισοδήματα, στους κατόχους ακίνητης περιουσίας και στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. 

Θα είχε ενδιαφέρον ο δημόσιος διάλογος πάνω σε αυτήν την πρόταση, καθώς και να επακολουθήσει μια έρευνα γνώμης.

Η εκδήλωση της διαΝΕΟσις με θέμα  ‘Οι Αξίες μας’ πραγματοποιήθηκε στις 12/12/2018 στην Αθήνα. Είναι μέρος της έρευνας σε 110 χώρες του κόσμου, της παγκόσμιας έρευνας αξιών (World Values Survey). Στην Ελλάδα έγινε με συνεργασία του ΕΚΚΕ και της METRON ANALYSIS.

Μίλησαν:

Ο Διευθυντής του ΕΚΚΕ Νίκος Δεμερτζής

Ο Πρόεδρος της διαΝΕΟσις Δημήτρης Δασκαλόπουλος

Ο Στράτος Φαναράς από τη METRON ANALYSIS

Τα ευρήματα της έρευνας σχολίασαν οι:

Νίκος Φίλης,

Ευάγγελος Βενιζέλος,

Μητροπολίτης Γαβριήλ

Την συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος Φαίη Μαυραγάνη

ΤΟ ΚΙΤΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ -η καταστροφή της αισθητικής-

 Του Σήφη Φανουράκη

Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο Κιτς; Μπορούμε να πούμε ότι είναι η «άσχημη» τέχνη που καταστρέφει τις εικαστικές αξίες και προωθεί τις ψευδαισθήσεις της αισθητικής;

Σύμφωνα με τον Walter Benjamin, το κιτς σε αντίθεση με την τέχνη, αναφέρεται σε ένα χρηστικό αντικείμενο το οποίο προσφέρει άμεση συναισθηματική ανακούφιση χωρίς πνευματική προσπάθεια.

Σύμφωνα δε με τον  Κούντερα και τον  Γκρήνμπεργκ   μπορούμε επίσης να πούμε ότι κίτς  ή κακογουστιά είναι: όλα  όσα είναι κίβδηλα στη σύγχρονη ζωή και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης, προσδιορίζοντας ανθρώπινες καταστάσεις και κοινωνικές συμπεριφορές, αλλά και μία καλλιτεχνική «τάση»  στα στενά πλαίσια της αισθητικής αντίληψης στην τέχνη.

Γενικά, με  τον όρο Κιτς  εννοούμε, όχι μόνο την έλλειψη καλού γούστου, αλλά την πνευματική, την πολιτισμική και την κοινωνική «έκπτωση».

Άλλωστε, η μετα-μοντέρνα τέχνη έχει κατακλυστεί από  καλλιτεχνικές προσεγγίσεις του Κιτς που κινούνται ανάμεσα στην υπερβολή και σε μια «αβάσταχτη» ελαφρότητα.

Όταν μια κοινωνία ενδιαφέρεται μόνο για τα υλικά αγαθά  με άκρατη καταναλωτική μανία, υιοθετεί μοιραία  εκφράσεις του Κιτς, τόσο στην αισθητική όσο και στην καθημερινή συμπεριφορά της.

Αυτή ακριβώς η αντίληψη έχει «εμφιλοχωρήσει» τώρα και χρόνια στη σκέψη  και πράξη των Δημοτικών αρχών της πόλης.

Μπορούμε να καταλάβουμε ότι, τα πάντα γίνονται στο όνομα της «είσπραξης» και του κέρδους, αλλά δεν κατανοούμε καθόλου, το μέγεθος της «ξεφτίλας» και της εκκωφαντικής έλλειψης  κουλτούρας : γενικά όλες οι αξίες και οι έννοιες, ηθικές, θρησκευτικές και αισθητικές, της κοινωνίας στην οποία ζούμε.

Όταν αυτές οι αξίες και οι έννοιες καταστρέφονται, χωρίς να αντικαθίστανται από καινούργιες ισάξιες, τότε υπάρχει μια «κοινωνική καταστροφή» της κουλτούρας από το υπάρχον οικονομικό σύστημα, με στόχο, την ολική υποκατάστασή τους με άλλες αξίες που προάγουν αποκλειστικά τα παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα, τα οποία υιοθετούνται και αναπαράγονται κύρια από την μικροαστική τάξη.

Βέβαια αυτά τα πρότυπα γίνονται αποδεκτά σαν τυπικά πλαίσια αναφοράς χωρίς περιεχόμενο και χωρίς αναφορά στην κοινωνία από την οποία γεννιούνται. Και έτσι, η κακογουστιά (το Κιτς) κυριαρχεί ως   αυθόρμητη πολιτιστική  πρωτοπορία της κοινωνίας, που επιβιώνει ανάλογα με τον ρυθμό της ενδεχόμενης κατανάλωσης.

Αυτή η ολική υποταγή του προϊόντος  στην κατανάλωση  και τη «χρησιμότητα», χωρίς αυτό να είναι ωραίο, οδηγεί σταδιακά  στο κακό γούστο των καταναλωτών, μόνο για εμπορικούς λόγους.

Κατά τον ίδιο τρόπο τα διάφορα «δρώμενα» στην πόλη, μετατρέπονται  σε «ομοιώματα» πολιτιστικών δράσεων στην υπηρεσία της κατανάλωσης των μαγαζιών.

Στην περίπτωση των κακόγουστων εφήμερων γιορτινών κατασκευών στην πλατεία Ελευθερίας, για τις οποίες δεν υπάρχει έγκριση από κανένα φορέα που προστατεύει αυτή την πόλη, υποθέτω ο Δήμος θα έχει κάποιο οικονομικό όφελος, ενοικιάζοντας την Πλατεία, ενώ η γύρω περιοχή (τα καφέ, τα σουβλατζίδικα κ.α), θα «συμμετάσχουν» οικονομικά στο όλο event.

Σε αυτά τα δρώμενα του Δήμου, υιοθετούνται και προάγονται τα «ομοιώματα» της καταναλωτικής κοινωνίας  που διαμορφώνουν μια απατηλή  εικόνα, του γούστου, της αισθητικής του πρέποντος, του ορθού ή του λάθους.

Μια εικόνα που αντλεί τη δύναμή της από το μοντέλο της Disney Land. Μια εικόνα–ομοίωμα, που τόσο θαυμάσια αλληλοτροφοδοτεί τα media και έχει σαν λαϊκιστικό  άλλοθι:  - "αυτά αρέσουν στα παιδία".

Έτσι «το  φωτεινό χωριό – χριστουγεννιάτικο κάστρο» που στήθηκε στην πλατεία, ως ψευδαίσθηση γιορτινής «αναψυχής» σε συνδυασμό με  την «ειρήνευση μέσω ενός καφέ», καταναλώνεται μαζί με τα πλαστά πρότυπα της αισθητικής των κακόγουστων κατασκευών του.

Η επίκληση της αρεσκείας των παιδιών ή του κόσμου αποτελεί  εργαλείο εμπέδωσης του λαϊκισμού.

Μήπως αυτά τα «παιδιά» δεν αξίζουν καλλίτερα αισθητικά πρότυπα και παιδεία; 

Γιατί να καθηλώνονται από μικρά σε τέτοια κίβδηλα αισθητικά πρότυπα της εφήμερης κατανάλωσης; Μήπως για να ενσωματώνουν καλλίτερα την επιβολή της εξουσίας, χωρίς διαμαρτυρία;

Όμως έτσι, προωθείται η ανάγκη ύπαρξης του παραμορφωτικού καθρέφτη της ωραιοποίησης και της αυτοϊκανοποίησης, που ενισχύει την στάση του νέου ανθρώπου που θέλει να αρέσει. Επίσης προωθείται η ανάγκη της όποιας εξουσίας που για να είναι αρεστή, πρέπει να επιβεβαιώσει όλα όσα ο κόσμος θέλει να ακούσει.

H συγκεκριμένη χρήση της πλατείας από την Δημοτική αρχή, έστω και για ένα μήνα, μας δείχνει ότι ο δημόσιος χώρος έχει χειραγωγηθεί από τις οικονομικές δυνάμεις. Έχει απολέσει τα χαρακτηριστικά του, ως «δημόσια σφαίρα» και πεδίο πολιτικής συμμετοχής, που αποτελούν το θεμέλιο μιας δημοκρατικής δημοτικής διακυβέρνησης.

Από την άλλη βέβαια σύμφωνα με τον Σωκράτη, «το καλόν συμπίπτει με το αγαθόν ενώ αμφότερα συμπίπτουν με το ωφέλιμον».

Για τον Σωκράτη λοιπόν, η Αισθητική (το κάλλος) και η Ηθική (το αγαθόν), συμπληρώνονται από το Ωφέλιμον, ενώ και τα τρία μαζί συνιστούν αυτό που κοινά λέμε «Αισθητικόν». 

Άλλωστε στην αρχαιότητα, με το κάλλος, το αγαθόν και το ωφέλιμον - μέσα στην απλότητα και στο απέριττο - πραγματώθηκε η πιο υψηλή έκφραση της ισορροπίας του Απολλώνιου και Διονυσιακού πνεύματος η οποία απεικονίζεται  στον πολιτισμό του Παρθενώνα, ο οποίος μνημονεύεται και από τον Περικλή ως: «Φιλοκαλούμεν τε γαρ μετ΄ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας».

Θυμάμαι δε, έναν καθηγητή μου στην Αρχιτεκτονική, που όταν μας επέβλεπε τις εργασίες, μας έλεγε πάντα : να απεχθάνεστε την μετριότητα, αλλά ούτε και να αρκείστε στην απλή ομορφιά. Πάντα θα πρέπει να αναζητείτε το θεσπέσιο, στην τέχνη, στην αρχιτεκτονική και σε όλα τα επίπεδα της ζωής σας.

Ο Σήφης Φανουράκης είναι αρχιτέκτονας

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΚΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Του Φίλιππου Βαμβουκάκη

«Ζωγράφε, αν έχεις ψυχή μέσα στο σώμα σου, ζωγράφισε και μαύρα αγγελάκια! Κι αυτά πάνε στον ουρανό, κι αυτά τα αγαπάει η Παναγία…», ικετεύει τους ζωγράφους αυτού του κόσμου ένας μαύρος πατέρας που έχασε το μαύρο του παιδί και δε βλέπει πουθενά ζωγραφισμένο ένα μαύρο αγγελάκι. Είναι στίχος στο πολύ γνωστό λατινοαμερικάνικο τραγούδι «ανχελίτος νέγκρος», που με συγκλονιστικό τρόπο επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα των ρατσιστικών διακρίσεων: και ως νεκρός παραμένεις θύμα τους, δεν πρόκειται ποτέ να αλλάξεις κατηγορία!

Η ελκυστικότητα των σύγχρονων ολοκληρωτικών, ρατσιστικών και φασιστικών ιδεολογημάτων, ξεπερνάει τη στενή οικονομική ανάλυση και τις καθαρά ταξικές αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος. Αφορά στη φύση -σε οικονομικό, ψυχοκοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο- των μαζικών, εντατικών μοντέλων εκμετάλλευσης, παραγωγής πλούτου, κατανάλωσης και βιομηχανοποιημένης κουλτούρας, και πραγματώνονται μέσω της χειραγώγησης του ατόμου.

Ο κοινός τόπος ολοκληρωτικών, ρατσιστικών και φασιστικών ιδεολογιών βρίσκεται στην αδρανοποίηση του ατόμου, ως λογικά σκεπτόμενης οντότητας και η ολοκληρωτική ένταξή του σε ομάδες, οι οποίες αναλαμβάνουν να καθοδηγούν και να εξουσιάζουν όλες τις πτυχές της ζωής του.

Χωρίς φανατισμό, τυφλή υπακοή και βία δεν μπορούν να υπάρξουν και να επιβιώσουν ολοκληρωτικές ιδεολογίες. Ο φανατισμός επικαλύπτει την ένδεια επιχειρημάτων, το άσπρο-μαύρο αποτελεί βασικό στοιχείο αυτού του εύπεπτου παραλογισμού! Άτομα συμπλεγματικά, πέφτουν θύματα αυτών των ιδεολογημάτων.

-Πως όμως επιτυγχάνεται αυτό; Ποιες είναι εκείνες οι συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη κα εδραίωση τέτοιων μισανθρωπικών ιδεολογιών;

Στις μέρες μας, είναι η πραγματικότητα του κυρίαρχου νεοφιλελεύθερου πολιτικοοικονομικού συμπλέγματος, που καθορίζει τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές σχέσεις, αναιρώντας και παραβιάζοντας καθημερινά θεμελιώδεις δημοκρατικούς κανόνες και «συμβόλαια» που είχαν συναφθεί  με την κοινωνία.

Ο περιορισμός της λαϊκής κυριαρχίας και η οικοδόμηση του αυταρχικού κράτους, στρώνουν το δρόμο σε αυτοαναγορευόμενους προστάτες, να υποκαταστήσουν την «αποτυχημένη δημοκρατία» με την αρχή του ενός, και την καθυπόταξη στις δοξασίες της υπεροχής του έθνους και της φυλής.

Η κρίση δημιουργεί πεδίο δράσης στους ιδεολογικούς προπαγανδιστές του εθνικισμού και της μισαλλοδοξίας. Το κίνητρο είναι το κέρδος. 

Ο ρατσισμός, ο φασισμός και ο εθνικισμός, παρέχουν δύναμη, εξουσία και δυνητικά οικονομικά οφέλη στους εκφραστές των ιδεολογιών αυτών.

Υπάρχει όμως και μια υπολανθάνουσα κατάσταση ανάπτυξης του ρατσισμού, του φασισμού, του ολοκληρωτισμού και του αυταρχισμού. Αυτή η κατάσταση διαμορφώνεται από την ανάγκη αναπαραγωγής του συστήματος, μέσω της δημιουργίας καταναλωτικών πρότυπων και πλαστών αναγκών. Η ανερμάτιστη κουλτούρα ενός αγοραίου, ψευδεπίγραφου τρόπου ζωής, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης ρατσιστικών, φασιστικών και ολοκληρωτικών ιδεολογιών. Το άτομο βιώνει την κενότητα και την αδράνεια της καθημερινότητας, την πλασματική ελευθερία επιλογής, μέσα από τη μερική ικανοποίηση προκαθορισμένων, επίπλαστων αναγκών.

Η κυρίαρχη ιδεολογία, η κοινωνία και ο άνθρωπος που διαμόρφωσε ο καπιταλισμός είναι μονοδιάστατες. Ο άνθρωπος και η κοινωνία χάνουν τη δυνατότητα του ουσιαστικού τους αυτοπροσδιορισμού, απογοητεύονται από το πλαστικό περιτύλιγμα των επιφανειακών συναισθημάτων, των ψευδών, ακόρεστων και ανικανοποίητων ταυτόχρονα αναγκών, αναζητώντας αυθεντικές-αρχέγονες εμπειρίες, που θα  καλύψουν το συναισθηματικό κενό.

Ο Χέρμπερτ Μαρκούζε προσδιόρισε τις «ψευδείς» ανάγκες», ως αυτές πού καθορίζονται «από δυνάμεις εξωτερικές» πού ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει, γιατί «έχουν ετερόνομη ανάπτυξη και ικανοποίηση». Τέτοιες «ψευδείς» ανάγκες δημιουργούν μια «ευφορία μέσα στην δυστυχία».

Γράφει ο Μαρκούζε: «Να αναπαύεσαι, να διασκεδάζεις, να δρας και να καταναλώνεις όπως όλοι οι άλλοι, να αγαπάς και να μισείς ό,τι αγαπούν και μισούν οι άλλοι, αυτό στο μεγαλύτερό τους μέρος είναι ανάγκες πλαστές».

Σήμερα, στη δίνη της κρίσης, που ούτε αυτές οι ψευδείς ανάγκες δεν μπορούν πια να ικανοποιηθούν, θα πρέπει να μιλήσουμε για δυστυχία μέσα στη δυστυχία!

·        Ψυχαναλυτική διάσταση

Ο T.W. Adorno με την έρευνά του ανέδειξε μια άλλη πτυχή: Οι αιτίες για τα φαινόμενα του ρατσισμού και του φασισμού θα πρέπει να αναζητηθούν στο λεγόμενο «αυταρχικό χαρακτήρα».

Ο αυταρχικός χαρακτήρας πρωτίστως μαθαίνει να υπακούει, να πειθαρχεί και να εξουσιάζεται, και στη συνέχεια ασκεί σε άλλους τη δική του εξουσία.

Ο αυταρχικός χαρακτήρας έχει ως βασικά γνωρίσματα την αυστηρή προσήλωση σε κανόνες και αρχές, καθώς και την παθολογική αναζήτηση και εξάρτηση από καθοδηγητές.

Οι αιτίες που οδηγούν στη δόμηση της αυταρχικής προσωπικότητας ανιχνεύονται από τον Adorno στο οικογενειακό περιβάλλον και ειδικότερα στον αυταρχικό τρόπο αγωγής, που εκφράζεται κύρια μέσα από τις απαιτήσεις του πατέρα (ο οποίος ταυτίζεται με την απόλυτη εξουσία) για τάξη, υπακοή, υποταγή, καταπίεση των παρορμήσεων και της σεξουαλικότητας. Τα παιδιά που ανατρέφονται σε ένα αυταρχικό οικογενειακό περιβάλλον μαθαίνουν να υποκύπτουν, αλλά και ταυτόχρονα να αγαπούν την εξουσία του πατέρα. Η ταύτιση με τον «καταπιεστή πατέρα» και η ταυτόχρονη υποταγή σε αυτόν, δημιουργεί στρατηγικές αποφυγής της τιμωρίας και απόκτησης της εύνοιάς του. Ο θαυμασμός στον «θύτη-τιμωρό» δεν επιτρέπει την έκφραση αμφισβήτησης των παιδιών απέναντι στους γονείς τους και αναζητούν «εναλλακτικούς» στόχους. 

Αντικείμενα της επιθετικότητάς τους γίνονται συνήθως άτομα τα οποία θεωρούνται «ανίσχυρα» ή «κατώτερα». 

Σύμφωνα με τον Adorno, η ψυχική δομή μιας τέτοιας προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από ισχυρές τάσεις εθνοκεντρισμού και προκαταλήψεων τόσο στη σκέψη, όσο και στη δράση. 

Η ομάδα προέλευσης (φυλή) αποτελεί κριτήριο αξιολόγησης των υπολοίπων ομάδων, οι οποίες και απαξιώνονται. Η  απαξίωση του «άλλου», του διαφορετικού, τονώνει το αδύναμο «εγώ».

Εάν σε αυτές τις υποκειμενικές συνθήκες ανάπτυξης «αυταρχικών προσωπικοτήτων» προστεθεί το αντικειμενικό πλαίσιο μιας γενικευμένης πολυεπίπεδης κρίσης, που απειλεί την κοινωνική συνοχή, έχουμε το εκρηκτικό μίγμα ευδοκίμησης και αποδοχής βίαιων, αυταρχικών, ρατσιστικών και φασιστικών ιδεολογιών και πρακτικών.

·        Που στηρίζεται ο ρατσισμός και ο φασισμός;

Ο ρατσισμός, ο φασισμός και οι εθνικιστικές θεωρήσεις καταργούν τον ορθό λόγο: Στηρίζονται στη δαιμονοποίηση, στη λογική του άσπρου-μαύρου, στο φανατισμό, στο «βιολογισμό» στην «επιστημονική» διαστρέβλωση και στη συκοφαντία.

Ο ρατσιστικά «σκεπτόμενος» ισχυρίζεται, ότι τα ανώτερα χαρακτηριστικά της φυλής προέρχονται από τη βιολογική της ανωτερότητα. Αιτιολογεί συνεπώς το αίσθημα πολιτιστικής ανωτερότητας με βιολογικά επιχειρήματα. Αποδίδει τις πολιτιστικές διαφορές σε βιολογικούς παράγοντες. Με άλλα λόγια πιστεύει ότι οι συγκεκριμένοι τρόποι συμπεριφοράς όπως η οικογενειακή δομή, ο τρόπος διασκέδασης, η στάση απέναντι σε κάθε τι νεωτεριστικό κτλ., είναι θέμα κληρονομικό και όχι μαθησιακό.

Γενικεύοντας συνεπώς στην απόδοση χαρακτηριστικών οικοδόμησης ενός ψευδεπίγραφου ΕΜΕΙΣ σε σχέση με τους ΑΛΛΟΥΣ, δημιουργούνται επικίνδυνα στερεότυπα. 

Η οργή, η οποία υποβόσκει στο μαλακό υπογάστριο της κοινωνίας, λόγω της αποτυχίας του συστήματος να δώσει προοπτική, να ικανοποιήσει πραγματικές ανάγκες και να παράγει ισότητα και δικαιοσύνη, βρίσκει διέξοδο σε απλουστευτικές αναλύσεις, που φέρνουν στην επιφάνεια πρωτόγονα αντανακλαστικά και βίαια, ωμά ένστικτα επιβίωσης, παραβλέποντας τις γενεσιουργές αιτίες της κρίσης.  Αφήνουν δηλαδή την εκμεταλλευτική και ανελεύθερη ουσία του συστήματος ανέγγιχτη!

Η ιδεολογική και αξιακή ένδεια του συστήματος, αντικαθίσταται από προκαταλήψεις, από μεταφυσικές θεωρήσεις, από μυστικιστικές τελετές μύησης, από πρακτικές συμπεριφοράς αγέλης. Η απόλυτη εξουσία εκπορεύεται από το «φωτισμένο» αρχηγό. Η δομή είναι αυστηρά στρατιωτική, σεξιστική και φαλλοκρατική, η τυφλή υπηρέτηση του ΣΚΟΠΟΥ, η απόλυτη υπακοή, νομιμοποιούν οποιαδήποτε ωμότητα, οποιοδήποτε έγκλημα. Η εντολή του αδιαμφισβήτητου αρχηγού λειτουργεί, ως ο καινούργιος «υπέρτατος λόγος», που θα πρέπει να υπηρετηθεί δίχως παρέκκλιση. Ο αρχηγός και η ομάδα, λειτουργούν ως ο νέος αυταρχικός «πατέρας», ως η νέα υπέρτατη αρχή υπακοής, αλλά και ως υπέρτατος τόπος απόλυτου θαυμασμού και θαλπωρής, μέσα στον οποίο το άτομο νοιώθει απόλυτη σιγουριά. Βιώνει όμως ταυτόχρονα και την απόλυτη εξάρτηση, γιατί «χαρίζει» την προσωπικότητά του. 

Η νομιμοποίηση της άσκησης ωμής βίας ενάντια στο στοχοποιημένο εχθρό, πραγματώνεται χωρίς συνειδησιακές αντιρρήσεις, χωρίς ηθικούς φραγμούς.

Με την κάλυψη της ομάδας και με την πεποίθηση ότι ο «εχθρός» απειλεί την υπόσταση του έθνους, της ράτσας, της φυλής, ότι τελικά πρόκειται «περί παρασίτων που πρέπει να εξολοθρευτούν», επιτυγχάνεται η ηθική νομιμοποίηση εγκλημάτων.

Είναι η λογική του να «ξεβρομίσει ο τόπος» όχι όμως από το άδικο εκμεταλλευτικό πολιτικοοικονομικό σύστημα, αλλά από τα «μιάσματα», από τα ξένα παράσιτα που δήθεν αμαυρώνουν, απομυζούν τους χυμούς και απειλούν να αλλοιώσουν τα χαρακτηριστικά της φυλής.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τους γηγενείς, που είτε παρεκκλίνουν από το «φυσιολογικό» - γενικά αποδεκτό, ή το ιδεατό, ιδεολογικά φορτισμένο φυλετικό πρότυπο, είτε απλά διαφωνούν και αντιτάσσονται στα στερεότυπα, την απολυτότητα και τον αυταρχισμό του εθνικισμού, του ρατσισμού και του φασισμού.

Τα ιστορικά παραδείγματα είναι πολλά και στοιχειοθετούν μια θανάσιμη απειλή για όλη την κοινωνία και τον πολιτισμό.

·        Έχουμε την ευθύνη του να είμαστε ελεύθεροι!

Χρειαζόμαστε ως κοινωνία μια μεγάλη επανεκκίνηση με όρους διαφωτισμού, με όρους ανθρωπισμού και διαλεκτικής σκέψης. Χρειαζόμαστε μια μεγάλη επανάσταση αξιών και πολιτισμού, μια μεγάλη παιδαγωγική, κοινωνική, πολιτιστική, πολιτική και κοινωνική αναγέννηση, μια αλλαγή παραδείγματος στην ατομική και κοινωνική μας συμπεριφορά!

Οφείλουμε να ομολογήσουμε την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού, όχι ως κανόνα υπεροχής αλλά ως παρακαταθήκη συνεργασίας και ειρηνικής συμβίωσης. Οφείλουμε να αποκαλύψουμε, ότι η περίθαλψη και η απατηλή θαλπωρή του εθνικισμού έχει οδηγήσει και θα οδηγήσει ξανά στην ολοκληρωτική καταστροφή.

Οφείλουμε θαρραλέα να αντιστεκόμαστε στην καθημερινότητά μας σε κάθε φασιστικού τύπου συμπεριφορά.  

Σε μια τέτοια «μονοδιάστατη κοινωνία» πού ζει ο άνθρωπος, ο ίδιος πρέπει να δώσει λύσεις, να καθορίσει κριτήρια προτεραιότητας και να διακρίνει το αληθινό από το πλασματικό, τις αληθινές από τις επίπλαστες ανάγκες. Αυτό θα πρέπει να γίνεται με προσωπική ελευθερία και όχι με όρους επιλογών που μας επιβάλλονται έξωθεν, γιατί η δυνατότητα να επιλέγεις ελεύθερα αφέντες οποιασδήποτε μορφής, δεν εξαλείφει ούτε τούς αφέντες ούτε τούς δούλους. Μέσα από αυτήν την προοπτική, πρέπει να επανακαθορίσουμε πρακτικά την έννοια της ελευθερίας. Σύμφωνα με το Marcuse Οικονομική ελευθερία θα πρέπει να σημαίνει απελευθέρωση από την οικονομία, από τον καταναγκασμό που ασκείται μέσω των οικονομικών σχέσεων και δυνάμεων, απελευθέρωση από την καθημερινή πάλη για την ύπαρξη, απαλλαγή από την ανάγκη να κερδίζουμε τη ζωή μας. Πολιτική ελευθερία θα πρέπει να σημαίνει απελευθέρωση από την πολιτική αυτή, που πάνω της τα άτομα δεν μπορούν να ασκήσουν ουσιαστικό έλεγχο. Πνευματική ελευθερία θα πρέπει να σημαίνει αποκατάσταση της ατομικής σκέψης, πνιγμένης σήμερα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και θύμα της κατευθυνόμενης μονοδιάστατης διαπαιδαγώγησης κι ακόμη θα πρέπει να σημαίνει ότι θα πάψουν να υπάρχουν κατασκευαστές της "κοινής γνώμης" κι ακόμη και κοινή γνώμη.

·        Ο κομβικός ρόλος του σχολείου

Η σχολική διαπαιδαγώγηση καλείται να παίξει έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο, ως προς τους άξονες κατανόησης της σύγχρονης πολύπλοκης παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας, με τρόπο που να διαμορφώνει ελεύθερες, αυτοδύναμες, αυτόβουλες, υπεύθυνες προσωπικότητες και όχι άβουλους, παθητικούς και ανασφαλείς πολίτες, εγκλωβισμένους στην ιδεοληψία, την εσωστρέφεια και τις προκαταλήψεις.

Ο οδηγός του μίσους και της περιχαράκωσης, θα πρέπει να αντικατασταθεί στα σχολικά κιόλας χρόνια, από τη χάραξη ενός δρόμου κατανόησης, συζήτησης, πολλαπλών ερμηνειών, βιωματικής συνδυαστικής διδασκαλίας και διαπαιδαγώγησης σε επίπεδο παιδιού, οικογένειας και κοινωνίας.

Οφείλουμε να προτάξουμε τη δημιουργική, πλουραλιστική, δημοκρατική διαπαιδαγώγηση, την πολυσύνθετη κοινωνική, πολιτική και ατομική μόρφωση στη θέση του παπαγαλίστικου αναμασήματος έτοιμων, ιδεολογικά μονομερώς φορτισμένων «τροφών».

Χρειάζονται σύγχρονα παιδαγωγικά μοντέλα δημιουργικής διαπαιδαγώγησης, καλλιέργειας της αλληλεγγύης, ενίσχυσης της φαντασίας, της υπευθυνότητας και της βιωματικής μάθησης. Μόνο έτσι μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος των στερεοτύπων και των αυθαίρετων, καταστροφικών γενικεύσεων.

Κοινωνίες που επιθυμούν να είναι ελεύθερες, οφείλουν να δημιουργούν τις προϋποθέσεις, ώστε να «παράγουν» προσωπικότητες, οι οποίες να μπορούν να αντέχουν να επιλέγουν, το να είναι πραγματικά ελεύθερες!

Η εκχώρηση των δικαιωμάτων μας ως πολιτών σε οποιαδήποτε «αρχή», η «ανάθεση» σε οποιονδήποτε να «καθαρίσει» για λογαριασμό μας –φυσικά με τους όρους του- σημαίνει αυτόματα υποταγή και συνενοχή. Σημαίνει συνειδητή αποδοχή «προϊόντων εγκλήματος»!

Ο Φίλιππος Βαμβουκάκης έχει σπουδάσει κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες